Full text of "La gardero di trupi"

See other formats

Alberto Caeiro 

(Fernando Pessoa) 




LA GARDERO 
DI TRUPI 



Editerio Sudo 
2019 










Alberto Caeiro 
(Fernando Pessoa) 


LA GARDERO 
DI TRUPI 


Tradulcita da Gon^alo Neves 


Triesma edituro, revizita, notizita 
ed ilustrita per desegnuri e pikturi da 
virtuoza artisti anciena e moderna 


Editerio Sudo 



Espinho, Portugal 


marto 2019 


La gardero di trupi 

Autoro: Alberto Caeiro (Fernando Pessoa) 

Originala titulo: O guardador de rebanhos (1914, pub. 1925, 1931) 

Tradukita da Goncalo Neves 

Triesma edituro: marto di 2019 (pdf-libro) 

Espinho, Portugal 

Duesma edituro: 2016, che Fonto, Chapeco (Brazilia) 

Unesma edituro: Lisboa, 2002 (pdf-libro) 

Todos os direitos reservados / Omna yuri rezervita 

Verko en Ido (Idolinguo, Linguo Internaciona di la Delegitaro) 

© Editerio Sudo — Goncalo Neves 

editerio.sudo@gmail.com 

Imaji sur la kovrilo (de sinistre e de supre): 

• Karikaturo de Alberto Caeiro (1958), 1 da Almada 
Negreiros (1893-1970), Portugalana plastik-artisto e 
skriptisto. Verko (hike deskolorizita) ek fayenca kareli sur 
la fasado di publika edifico (Fakultato di Literaturo en 
Lisboa). 

• Portreto de Fernando Pessoa, da V. Loz (Italia). 2 © ? 

• Le berger («La pastoro», 1883), 3 da Julien Dupre (1851- 
1910), Franca piktisto. 

Imajo sur la dopa kovrilo: Homenaje a Femando Pessoa («Homajo a 
Fernando Pessoa», 1997), dal Hispana piktisto Luis Badosa (1944- 
2015). 4 © ? 


1 Dato segun: http://modernismoemportugal.blogspot.com/2008/07/alberto-caeiro- 

caricatura-de-alberto.html 

2 Autoreso segun: https://cdeassis.wordpress.com/2010/03/30/dicas-de-fernando- 

pessoa-%E2%80%93-06/ 

3 Dato segun Cyclopedia of Painters and Paintings, Volume 1, John Denison 
Champlin, Empire State Book Company, 1927, p. 435. 

4 Dato, titulo ed autoreso segun https://cdeassis.wordpress.com/2009/06/13/ao- 
mestre-com-carinho/ 



Omno quon la homo expozas od expresas es noto marjine di texto 
tote efacita. Del simila senco di noto ni tiras la posibla senco di 
texto; ma sempre restas dubito, e la posibla senci es multa. 

(Bernardo Soares, Libro pri destranquileso ) 



TABELO DI KONTENAJO 


PREFACO.7 

Femando Pessoa, la plurala poeto.7 

Alberto Caeiro, la filozofa maestro.13 

Fa manuskripto di La gardero di trupi .16 

Femando Pessoa pri Ido.18 

Femando Pessoa kom linguifero.18 

Danki.19 

FA GARDERO DITRUPI.20 

Me nultempe gardis trupi.20 

Mea regardo es hela quale sun-floro.24 

Vespereske, inklinate del fenestro.26 

Ho-posdimeze la sturmo falis.27 

Existas metafiziko suficanta en pensar pri nulo.31 

Pensar pri Deo es desobediar Deo.35 

De mea vilajo me vidas tam multa universo kam on povas 

vidar36 

Ye ula dimezo, fine di printempo.37 

Me es gardero di trupi.45 

Saluto, gardero di trupi.47 

Ta siorino havas piano.48 

Fa pastori da Vergilius pleis fluti ed altra kozi.49 

Fejera, lejera, tre lejera.50 

Me ne sucias rimi.51 

Fa quar kanti sequanta.52 

Me joyus se mea vivo esus bovo-charo.53 

Fa Salado.54 

Me joyus se me esus la polvo dil choseo.55 

Fa lun-lumo kande ol frapas la gazono.56 

Tajo es plu bela kam la rivero qua trafluas mea vilajo.57 

E se me povus mordar la tota tero.59 































Quale ulu qua somer-jorne apertas la pordo di sua hemo... 60 


Mea regardo blua quale la cielo.61 

En la kozi ni vidas nur la kozi.62 

La buli sapona quin ca infanto.63 

Kelka-foye, dum jorni di lumo perfekta ed exakta.64 

Nur la Naturo es deal, ed ol ne es deal.65 

Ho-die me lektis preske du pagini.66 

Ne sempre me es egala en lo dicata e skribata da me.68 

Se vi volas ke me havez mistikismo.69 

Se kelka-foye me dicas ke la flori ridetas.70 

Hiere posdimeze viro del urbi.71 

Kompatinda flori sur la bedi dil gardeni reguloza.73 

Me judikas kom tante natural ke on ne pensas.74 

La lun-lumo tra l’alta rami.75 

Ed existas poeti qui es artisti.76 

Quale granda makulo ek fairo sordida.77 

Benata esez la sama suno di altra loki.78 

La misterio dil kozi, ube ol es?.79 

Papiliono preterflugas me.80 

Vespereske dum someral dii.81 

Pasis la dilijenco sur la choseo.82 

Es preferinda la flugo dil ucelo, qua pasas sentrace.83 

Me vekas nokte subite.84 

Yen rango di arbori fore, an la kolino.85 

Ca-maniere o ta-maniere.86 

Dum jomo tro hela.89 

De la maxim alta fenestro di mea hemo.90 

Me iras adinteme e klozas la fenestro.92 

Ne-oficala vorti uzata en la verko.93 

Indexo di personi.94 

Lonti dil imaji.96 

Bibliografio.98 


































PREFACO 


Fernando Pessoa, la plurala poeto 

Fernando Antonio Nogueira Pessoa 
naskis en Lisboa sub la zodiakala signo 
Jemeli (ye la 13-ma di junio 1888). Kande 
Fernando evis 6 yari, lua patro mortis de 
tuberkloso. Pos du yari, lua matro 
spozigis, per prokuraco, 5 Portugalana 
konsulo habitanta Durban, Sud-Afrika, 
adube el quik transiris kun la filio, por 
renkontrar la mariajito. Ibe Fernando pasis 
sua tota evo pueral. II frequentis plura 
skoli en Sud-Afrika, recevante tipala 
eduko Britaniana. En 1905, evante ja 17 yari, il definitive retrovenis 
a Portugal e habiteskis Lisboa. 

Pessoa divenis studento che la Fakultato di Literaturo en Lisboa 
ma renuncis pos kelka monati, deskontenta pri la docado en ta 
institucuro. Profitante de sua perfekta konoco di la Angla, il divenis 
komercal korespondanto en plura firmi. II sempre laboris sen fixa 
*horario e nultempe ambiciis ganar pekunio trans la limito di 
modesta entrateno. II sempre vivis solitare en lokacita chambri ed 
ofte translojis, ma il nultempe livis sua amata Lisboa. 



La stifa patro e la matro di Pessoa. 


5 Prokuraco es legala darfo grantita da firmo o persono ad altra firmo o 
persono, por ke le duesma povez agar ye la nomo di le unesma. On 
povas grantar prokuraco por plura skopi, i.a. por mariajo. Exemple: se 
persono A volas spozigar persono B ye certena dato ma ne povas esar 
prezenta ye ta dato en la loko dil mariajo, persono A grantas 
prokuraco a persono C, por ke ica esez prezenta ye la dato ed en la 
loko dil mariajo, legale reprezentante persono A koram persono B. La 
matro di Fernando Pessoa spozigis per prokuraco la konsulo, nam el 
ipsa ne esis prezenta ye la dato ed en la loko dil mariajo: altra persono 
— la prokuraciero — reprezentis el koram la konsulo. 


7 



/'A'L 




Lua vivo-skopo esis poezio. II komencis poemifar en Lisboa, tre 
yuna, en la Portugalana. 6 En Sud-Afrika il ofte skriptis en la Angla, 
ma pos retrovenir a Lisboa il poemifis precipue en la Portugalana. II 
unesme simpatiis la literatural *movemento Renascen^a Portuguesa 
(«Portugalana Renesanco») ma pose livis ol. En 1905, kun Mario de 
Sa-Carneiro 7 ed Almada Negreiros 8 , il esforcis rinovigar la 
Portugalana literaturo per fondar la revuo 
Otpheu, qua divenis vehilo di nova idei e 
fresha formi estetikal. 

II havis la rara kapableso krear multopla 
personalesi literaturala, qui ofte aquiris quaze 
reala vivo e pleis rolo anke en lua agado 
exterliteratura. Pro to il imaginis plura autori 
interne di su ipsa (Alberto Caeiro, Alvaro de 
Campos, Ricardo Reis, Bernardo Soares, 

Antonio Mora i.a. 9 ), quin il nomizis (ed on 
duras nomar ho-die) *heteronimi. Olci ne es 
tradicionala pseudonimi di autoro, ma 
diferanta autoresi dil sama homo, qua quaze 
divenas plura personi, singlu kun sua propra 
maniero regardar la mondo, sua filozofio, sua 
metafiziko, sua poetiko, sua partikulara stilo 
expresar la pensi e verkifar, e mem sua propra 
signaturo. Forsan lua familio-nomo ne es 
hazardala. Pessoa, qua signifikas «persono», 
venas ya del Latina persona, vorto olim uzata 
por nomar ne nur la maskili quin *weris 
l’aktori ma anke la roli quin ici pleis. Lua 








n & 





Signaturi da diversa 
heteronimi di Pessoa. 


6 Segun Araujo Pessoa (2015: 15), lua unema poemo, titulizita A minha 
querida mama («A mea kara mama») kompozesis en 1895. 

7 Mario de Sa-Carneiro (Lisboa, 1890 - Paris, 1916): Portugalana poeto 
e novelisto, intima amiko di Pessoa. 

8 Jose de Almada Negreiros (Lisboa, 1893 — Lisboa, 1970): plastik-artisto 
e skriptisto, apogis la futurista movemento en Portugal e Hispania. 

9 Inter la paperi da Pessoa on trovis til nun... 72 nomi! (Kotowicz 1998: 
42) Ne omni tamen povas judikesar kom heteronimi. Experti kelka- 
foye parolas pri vera heteronimi e mi-heteronimi, segun quante la 
plura personi o rolieri es plu o min elaborita, vivoza o fekunda. 


8 



nomo ipsa do quaze aludas la multa maskili o veli quin il metis por 
diversigar sua personaleso dum skriptar e anke la diverganta roli quin 
il selektis — o qui selektis lu — dum intelektal kalvario quan il ipsa 
nomizis «o drctma em gente» («la dramato en personi»). 

Ulo simila es preske senprecedenta en 
la historio di literaturo. Advere anke la 
Dana filozofo Kierkegaard (1813-1855) 
kreis kelka heteronimi, ma ilta sucesis 
mantenar ulsorta indiferenteso ne nur pri la 
heteronimi ipsa, ma anke pri la verko, 
kontre ke Pessoa tote absorbesis da li e tote 
trempesis en olca: lua vivo divenis la verko, 
e la verko divenis lua vivo. Lua heteronimi 
ne nur existis aparte, ma interrelatis e mem 
komentis e kritikis la verki e stili di l’uni 
l’altri. Exemple en postuma verko (Campos 
1997) la heteronimo Alvaro de Campos 
disertas ne nur pri la personaleso, ma anke 
pri la mentaleso e stilo dil heteronimi 
Alberto Caeiro, Fernando Reis, Fernando 
Pessoa e Antonio Mora. Bernardo Soares, 
altra heteronimo, ne komentita en ta verko 
ma ibe citita dal prefacinto, dicas pri su ipsa 
(o plu bone pri su ipsi): «Por krear me, me 
destruktis me; me tante exterigis me interne 
di me, ke, interne di me, me ne existas altre 
kam extere. Me es unika ceno ube pasas 
plura aktori pleanta plura teatraji» (Campos 
1997:13). E anke: «Me sentas me multopla. Me es simila a chambro 
kun sennombra speguli fantastika qui torde facas falsa reflekti ek 
unika antea realajo existanta en nula ed en singla de li» (, ibidem ). 

En famoza letro ad Adolfo Casais Monteiro, skiibita ye la 
13-ma di januaro 1935 (Lancastre 1998: 155), Pessoa abutis a trasar 
biografial portreti pri sua quar precipua heteronimi: «Alberto Caeiro 
naskis en 1889 e mortis en 1915 pro tuberkloso; il naskis en Lisboa 
ma vivis sua preske tota vivo en la ruro. II havis nul profesiono e 
preske nul edukeso. Alvaro de Campos naskis en Tavira, ye la 15-ma 
di oktobro 1890 (ye 1.30 posdimeze, dicis a me Ferreira Gomes; e to 
es vera, nam la horoskopo facita por ta horo es justa). Ilca, quale vu 



Karikaturo de Alvaro de Campos, 
dal Portugalana desegnisto 
© Vasco de Castro (n. 1935), 
publikigita en la jurnalo © Publico 
ye 1990-10-16. 


9 



savas, es naval injenioro (en Glasgow), ma nun il es ne-agema en 
Lisboa. Caeiro esis di meza staturo, e quankam fakte frajila (il mortis 
pro tuberkloso), il ne aspektis tam frajila kam il esis. Ricardo Reis es 
kelke, ma apene kelke, plu basa, plu robusta, plu sika. Alvaro de 
Campos es alta (kun alteso de 1,75 m, il es plu alta kam me per 
2 cm), magra e kun kelka tendenco kurveskar. Omni havas razita 
vizajo — Caeiro blonda sen koloro, blua okuli; Reis di matida 
bruneso pala; Campos inter blanko e bruno, matida tipo di Judo 
Portugalana, hararo tamen glata ed ordinare eskartita adlatere, 
monoklo». II vere vivis en li, e li en il... 

II — o plu juste: li — kunlaboris en 
plura revui e libro-forme publikigis sua 
Angla poemi. En 1934, per sua esotera 
poemaro Mensagem («Mesajo»), signatita dal 
heteronimo Fernando Pessoa, il ganis la 
literatural konkurso aranjita da Secretariado 
de Propaganda Nacional («Sekretariato por 
Statal Propagando»). Sam-yare ta verko 
aparis libro-forme. To esis lua edital cigno- 
kanto, nam en 1935, evante nur 47 yari, il 
mortis pro grava maladeso hepatal, quan 
amorcis lua nedomtebla drinkemeso. Lua 
lasta fotografuro ja montras klara signi di 
korpala dekado... 

Dumvive il aquiris kelka famo, quon 
pruvas i.a. la eko di lua morto: exemple la 
periodalo Didrio de Lisboa plenigis sua tota 
kovrila pagino per notico pri lua morto, e 
anke la importanta Didrio de Noticias 
aparigis detaloza nekrologo pri lu. Tamen 
erste postume on vere koncieskis la 
dimensiono di lua poezial e prozal 
produktado. Apertinte lua famoza kesto, ube il kustumis gardar omna 
sua paperi, e qua fidele akompanis lu dum omna lua transloji tante 
ofta, on trovis amaso de valoroza manuskripti, qui pokope komencis 
vidar la sun-lumo, tradukesar a plura lingui, produktar avalancho de 
recensi, studii, esayi e monografii en la tota mondo ed erektar lua 
glorio neshanceligebla. Nun on judikas lu kom la maxim importanta 



Lasta fotografuro de Pessoa 
(1935), da lua anciena amiko 
Augusto Ferreira Gomes (1892- 
1935), Portugalana jurnalisto e 
modernista poeto. 


10 





poeto Portugalana dop o apud Camoes 10 , o 
mem super ilca. Lor lua centesma 
aniversario (1988) la celebri esis tanta, e che 
televiziono on tante ofte mencionis lua 
nomo, ke mem naskis la dicajo «tanto 
Pessoa jd enjoa» («tante multa Pessoa ja 
esas troa»). Pos lora exajeri la plurala poeto 
duras atraktar lekteri en la tota mondo e 
facinar la sucioza menti di diletanti ed 
experti. On senhalte exploras e studias lua 
verkaro, e lua vasta e richa bibliografio ne ja 
es kompleta. 

Pessoa agadis ne nur en literaturala 
feldo. II konsakris sua talento anke ad 
astrologio, okultismo e mediumeso. II 
interrelatis exemple kun Aleister Crowley 
(1875-1947), famoza magiero Angla, kun 
qua il mantenis asidua korespondado, 
publikigita erste postume. Lua personalesi 

esis tante multa, diversa, signifikiva e misterioza, ke ne suficas un 
unika vivo por parstudiar e parkomprenar li omna. Semblas ke il 
kondensis, en su, omna qualesi, traiti e skopi dil Portugalana 
pilgrimado tra la mondo. Nun ne plus es posibla perceptar la toteso 
dil anmo Portugalana sen acesir lua sinuoza verkaro. 


La famoza kesto di Pessoa, 
kontenanta 25 000 pagini, e lua 
libraro. 


10 Luis Vaz de Camoes (Lisboa o Coimbra, c. 1524 - Lisboa, 1580): 
magna poeto Portugalana, autoro di Os Lusiadas («La Luzidi»), 
grandioza epikajo pri la maral voyaji dal Portugalani e la “deskovro” 
di India en 1498. En sua verko Voci dil saji, Andreas Juste inkluzis la 
poemo La departo dil navigeri, quan il tradukis del quaresma kanto di 
Os Lusfadas. 


11 



Sis belega pikturi dal Portugalana artistino © Luiza Caetano (n. 1946), olqui 
bunte, nuancoze e diversa-perspektive reprezentas la heteronimeso di 
Pessoa, temo sempre facinanta e, segun semblo, ne-exhaustebla. 


12 









Alberto Caeiro, la filozofa maestro 


La heteronimi di Pessoa diletis parolar l’uni pri l’altri, analizar 
la texti di l’uni l’altri, kontributar sua briko e mortera porciono por 
erektar la mito qua ho-die es la multopla verkaro dal universal poeto 
de Lisboa. Kad ulu plu apta por parolar pri Caeiro kam altra 
heteronimo di Pessoa? Ni do lektez lo skiibita per la plumo dil 
pagana poeto Ricardo Reis, ilqua pri sua maestro kompozis lo 
sequanta per sua kustumal stilo kelke rebusatra (Caeiro 2001: 15- 
17): 


«Alberto Caeiro naskis en Lisboa ye la 16-ma di aprilo 1889 e 
sam-urbe mortis pro tuberkloso en 1915. Preske lua tota vivo tamen 
eventis en rural domeno en Ribatejo; en la nask-urbo il pasis nur sua 
unesma du yari e la lasta monati. En ta izolita domeno, proxima a 
vilajo quan il judikis kom sua naskeyo, Caeiro kompozis preske 
omna sua poemi — le unesma, quin il nomizis «da infanto», olti dil 
libro titulizita O guardcidor de rebanhos («La gardero di trupi»), olti 
dil libro, od irgo simila, nekompleta, nomizita O pastor amoroso 
(«La pastoro amorema»), e kelki, le unesma, quin me, heredinte li 
por publikigo, same kam le cetera, kolektis sub la titulo Poemas 
inconjuntos («Eskartita poemi»), quan bone sugestis a me Alvaro de 
Campos. Le lasta de ca poemi kompozesis tamen dum la lasta vivo- 
periodo dil autoro, itere pasita en Lisboa. Me opinionas ke ca 
distingo es necesa, nam kelki de ca poemi revelas, pro la trubli di lua 
maladeso, novajo kelke stranjera al generala karaktero dil verko, ne 
nur segun sua naturo ma anke segun sua direciono. 

»La vivo di Caeiro ne es naracebla, nam il havas nulo 
naracinda. Lua poemi es lo vivita da lu. Lo cetera produktis nek 
incidenti nek historio. La kurta epizodo 11 , senfrukta ed absurda, qua 
produktis la ok poemi di O pastor amoroso, ne esis ipse incidento, 
ma nulo altra, por tale dicar, kam oblivio. 


11 Hike Reis mencionas amoresko da Caeiro. 


13 



»La verkaro da Caeiro reprezentas 
integra rikonstmkto di paganismo, segun olua 
absoluta esenco. Nek Greki nek Romani povis 
agar lo, nam li vivis en ol e pro to ne pensis ol. 

La verkaro tamen, ed olua paganismo, esis 
nek pensata nek mem sentata: li esis vivata per 
irgo quo es en ni plu profunda kam sentimento 
e raciono. Dicar plue esus explikar, quo abutas 
a nulo; asertar mine esus mentiar. Omna verko 
parolas ipse, per sua propra voco, ed en la 
linguo en qua ol pensesas; ne-komprenanto ne 
povas komprenar, e do ne oportas explikar a 
lu. To esus simila a komprenigar da ulu, 
eskartante la dicata vorti, idiomo quan lu 
lernis nultempe. 

»Ne-savanto pri la vivo e ne-savanto pri 
literaturo, preske sen familiareso e kulturo, 

Caeiro facis sua verkaro per progreso neperceptebla e profunda, 
quale homo qua direktas, per la nekoncianta koncienci dil homi, la 
logikal developo dil civilizuri. To esis progreso di impresi, o plu 
bone, di manieri havar li, ed intima evoluciono di pensi derivita de 
tal impresi progresiva. Per intuico superhoma, simila ad olti qui 
fondas religii por sempre, a qua tamen ne fitas la religial titulo, pro 
ke ol, same kam la suno e la pluvo, repugnesas da singla religio e da 
singla metafiziko, ca homo deskovris la mondo sen pensar ol e kreis 
koncepto pri la universo qua ne kontenas nura interpreti. 

»Me projetis, kande on unesme donis a me la tasko prefacizar 
ca libri, facar vasta studio, kritikema e divagiva, pri la verkaro da 
Caeiro ed olua naturo e funesta fato. Me abundante esforcis 
kompozar ol. Tamen me ne povis facar irga studio qua kontentigus 
me. On ne povas komentar, nam on ne povas pensar, lo direta, quala 
la cielo e la tero; on povas nur vidar e sentar ol. 

»Me regretas ke raciono obligas me dicar ca nula vorti pri la 
verkaro da mea Maestro, ke me ne povas kompozar per la kapo, utile 
o necese, plu multo kam me dicis per la kordio en la Odo XIV di mea 
Libro I, per qua me ploras la homo qua esis segun me, same kam il 
esos segun tre multi, la revelanto di lo Reala o, quale il ipsa dicis, 
«l’Argonauto dil vera impresi» — la magna Liberiganto, qua 



Astrala mapo pri Alberto Caeiro, 
elaborita da Pessoa ipsa. 


14 



restitucis ni, kantante, a la lumanta nulo qua ni es; qua arachis ni de 
morto e de vivo, lasante ni inter la simpla kozi, qui konocas nulo, 
dum sua duro, pri vivar e mortar; qua liberigis ni de espero e 
desespero, por ke ni ne konsolacez ni sen motivo e ne tristigez ni sen 
kauzo. 

»Me donas la verkaro, di qua la edito konfidesis a me, al fatal 
hazardo dil mondo. Me donas ol e dicas: 

»Joyez, vi omna qui ploras pro la maxim granda morbi dil 
Historio! La magna Pan 12 rinaskis! 

Ca tota verkaro dedikesas 
segun deziro dal autoro ipsa 
al memoreso di 
Cesario Verde». 13 

Pri la “nasko” di Caeiro existas anke konocata versiono da 
Pessoa en la ja citita letro ad Adolfo Casais Monteiro (Pessoa 1990: 
52-53): 

«Uldie venis a mea kapo la ideo dupigar Sa-Carneiro — 
inventar bukolikal poeto, di komplikita speco, e prizentar lu ad il, me 


12 La Greka deo di trupi e pastori. 

13 Cesario Verde (1855—1886): magna poeto Portugalana, qua vervoze 
ed imaginive kantis omna-dia kozi pri Lisboa, ube il naskis e mortis 
tre yuna (evante nur 36 yari). Libro-forme lua poemi aparis postume 
(1887) en la verko O livro de Cesario Verde («La libro da Cesario 
Verde»). Pessoa multe admiris il e mem konfesis influesir da il: «Se la 
evaluo dil movementi literatural esas facenda segun la noveso quan li 
adportas, on ne darfas dubitar ke la Portugalana sensista movemento 
esas nun la maxim importanta. 01 esas tam mikra de adepti kam 
granda de beleso e vivo. 01 havas nur tri poeti ed ol havas un 
prekursoro nekonciata. Cesario Verde lejere skisis ol» (Lancastre 
1998: 115). Sensismo esas movado qua kultivas e kultas la sensi. Ta- 
skope la poeto privacas su de memoro, kustumo, kompreno e rezono, 
perceptante omno per la sensi. La sensi recevas eciti, qui produktas 
impresi. Olci ne nur armaturizas la tota edifico poezial, ma mem 
provizas ol per mortero e briki. Omno esas pura impresi, e la pura 
impresi esas omno. 


15 



ne plus memoras quale, kom irga speco di realajo. Dum kelka dii me 
esforcis krear la poeto ma abutis a nulo. Uldie, kande me tandem 
renuncabis — ye la 8-ma di marto 1914 — me proximeskis ad alta 
komodo e, preninte papero, me komencis skribar, stacante, quale me 
sempre skribas, kande me povas. E me kompozis triadek e kelka 
poemi sencese, dum ul-speca extazo di qua me ne sucesos definar la 
naturo. To esis la triumfal dio di mea vivo, e nultempe me povos 
havar egala. Me komencis per la titulo Lci gardero di trupi. E lo 
sequanta esis la aparo di ulu en me, quan me quik nomizis Alberto 
Caeiro». 

«Poeto animata per filozofio» ma ne «filozofo kun poezial 
talenti», Caeiro esis dotita per rolo habile skisita e ne-eskartebla: 
repulsar memoro, geografio, historio e tempo, denuncar arto e 
metafiziko, e montrar ke existas nur un unika realajo: la Naturo, o 
plu bone, la plura enti qui habitas ol. Flori, arbori, stoni, riveri ed 
uceli konstitucas lo reala, lo unika perceptebla per la sensi. E la 
poeto-maestro livras ca mesajo ad omni, en linguo simpla e limpida, 
ma sam-tempe duktila, flexebla e plena de juinda surprizi. Vera 
delicio, nun savurebla anke en Ido. 


La manuskripto di La gardero di trupi 

Editar Pessoa es aventuro. II publikigis tre poke, e la 
manuskripti emersinta ek lua kesto montras plura varianti, multi sen 
dato. De la 49 poemi qui konstitucas ca verko nur 24 aparis dum la 
vivo dil autoro: 23 publikigesis en 1925 en la revuo Athena, 14 ed altri 
en 1931 sur la pagini di Presenga 15 . La cetera poemi restis ne-editita 
til 1946, kande la poeto ed editisto Lufs de Montalvor (1891-1947) 
publikigis li unesma-foye. Ca edituro da Montalvor divenis sat 
prestijoza, e multa experti nomas ol vulgato, pro ke la maxim multa 
posa editi e traduki cherpis de ol vice irar direte al fonti. 


14 Koncernesas la poemi 1, 5, 9, 10, 13, 20, 24, 25, 26, 28, 30, 32, 35, 
37, 39, 40, 42, 43, 45,46, 47, 48, 49. 

15 Koncernesas la poemo 8, un del maxim famoza en la tota kolekturo. 


16 



La manuskripto di La gardero di trupi 
tote ne prizentas texto limpida e sendubita. 

Quankam en ol la kaligrafuro da Pessoa 
montras aplaudinda uniformeso e lektebleso, 
plu atencema regardo deskovras ibe vera 
labirinto de emendi, korektigi, polisi, adjunti, 
efaci, propozi, alternativi, omno skribita per 
kin inki e du krayoni diferanta, traci di 
diferanta fonten-plumi e do diferanta skribo- 
dati, quankam Pessoa ipsa esforcis krear 
legendo pri «triumfal dio», ja mencionita 
supere. 

Koram ta pelmelo edital me rezolvis, en 
la unesma e duesma edituri, sequar la 
maestrala leciono da Castro (1986: 9-22), 
experto pri manuskripti, ilqua sorgoze 
analizis omna varianti dil emendi, esforcante 
trasar lia kronologio, segun la inki uzita e la 
ordino en qua li aparas sur la pagini, ed abutis 
ad establisar texto qua en plura detali diferas de olta qua kustumale 
editesas od uzesas kom fonto di traduki plura-lingua. Mem savante 
ke ca texto ne es kustumal, ke ol kelke divergas del konocata 
vulgato, me lore ne hezitis sequar la argumenti da Castro, solide 
prizentita e habile justifikita en lua importanta prefaco dil mencionita 
edituro. 

Tamen, por ica edituro, la triesma ed espereble definitiva, me 
itere versope komparis la Ido-texto kun la originalo, e ta-skope me 
uzis la versiono redaktita e komentita da Fernando Cabral Martins e 
Richard Zenith, 16 diferanta, en kelka versi, de olta da Castro. En 
preske omna kazi di difero me preferis la versiono da Cabral Martins 
e Zenith e nur en poka kazi olta da Castro, kande la versi en ica 
semblis esar plu klara e plu bone kongruanta kun la generala tono dil 
koncernata strofo. 

Ica triesma edituro do kelke diferas de la du antea, ne nur pro la 
motivo indikita, ma anke pro ke me altre tradukis certena vorti o 
mem tota versi, qui tradukesabis tro libere en la unesma edituro e ne 





Unesma pagino dil manuskripto di 
O guardador de rebanhos 
(«La gardero di trupi»). 


16 Vd. Caeiro 2001 en la bibliografio. 


17 









subisabis apta revizo lor la duesma. Ica tradukuro do esas, mea- 
opinione, plu preciza e plu fidela kam le antea. 

Omna pedo-noti en la tota texto, inkluzite la prefaco, 
kompozesis dal tradukero. 


Fernando Pessoa pri Ido 

Forsan poki savas ke Pessoa havis intereso pri lingui artifical ed 
esis kelke informita pri Esperanto, Ido e Volapuk. En texto Angle 
kompozita (Pessoa 1997a: 115) il asertis: «La homaro ne aceptos 
linguo ne-natural por komuniko natural. To es kontre la tendenco di 
lua instinti e di lo inteligenta qua restos mem pos eskartir ta instinti. 
Nul homo “qua es homo” aceptos konversar, dum prenar o refuzar 
drinkaji, en Volapuk, 17 od Esperanto, od Ido od en irg altra spirital 
pupeo. Lu preferos balbutar stranja linguo naskinta, kam parolar, kun 
repugnanta perfekteso, linguo facita. La homo es animalo, quankam 
multi oblivias lo; lu es ankore animalo senraciona, same kam omni». 

Ne tre laudema, advere. Tamen Ido ne sukombis nek degeneris, 
mem kontree, ol aquiris la rafineso, la delikateso e la duktileso 
necesa e suficanta por povar ho-die transmisar la plena vervo dil 
poeto qua tro hastoze nomizis ol pupeo. La pupeo nun ridetas de sua 
anguleto e fiere homajas la poeto... 


Fernando Pessoa kom linguifero 

Ultre kritikar artificala lingui ja funcionanta, Pessoa diletis mem 
krear una ed expozis en la Angla la principi qui devus guidar olua 
konstrukto: omna substantivi finanta per a; omna adjektivi finanta 
per o; la prezento di omna verbi finas per e; la pasinto per i; omna 
vorti nevariebla (adverbi, prepozicioni, konjuncioni, edc) finas per u; 
per insertar i avan la lasta vokalo on formacas la feminalo e pasivigas 
la verbi (homa signifikas «homulo» e homio — «homino»); omna 
vorti acentizesas sur la prelasta silabo, ecepte la vorti finanta per i 
plus altra vokalo; existas tri kazi (nominativo, akuzativo e genitivo) e 


17 Pessoa misskribis: Valapuk... 


18 



anke tri artikli (definita, nedefinita ed abstrakta) e nula genro; la 
verbi konjugesas quale en Volapuk, per sufixigita partikuli: ame 
(«me amas»), ames («tu amas»), amel («ol amas»), amet («il amas»), 
amed («el amas»), amem («ni amas»), amen («vi amas»), amer («oli 
amas»), ament («ili amas»), amend («eli amas»); la pasiva konjugo 
formacesas simile, per substitucar i ad e: ami («me amesas»), amis 
(«tu amesas»), e tale pluse; altra vorti: spa («espero»), paupro 
(«povra»); vira («viro»), gauda («joyo») (Pessoa 1997a: 124-134). 

Quankam Pessoa ne parfinis sua projeto, lo lektita supere es 
signifikiva e posibligas la ne-evitebla konstato ke il cherpis ne-poko 
del artificala lingui quin il kritikabis... 


Danki 

Ante transirar al poeto me volas gravurar hike mea danko e 
pagar mea tributo a siori Hans Stuifbergen (Nederlando) e Bebson 
Takata (Japonia), qui tre sorgoze parlektis e detaloze revizis la 
manuskripto dil unesma edituro, en la ja fora yaro 2002, regalante 
me per kelka paginedi de utila sugesti, komenti ed emendi. Me 
dankas anke mea Portugalan amiko Joao Jose Santos, 18 ilqua, 
recevinte exemplero di mea Esperanto-tradukuro di ca verko, 
publikigita che Fonto (Brazilia) en 2015, atencigis da me du 
nekorekta informi en la prefaco, quin me emendis en la nuna edituro. 
Evidente pri la restinta erori kulpas nur me. Me esperas ke la lekteri 
prizos ca longa poemo 19 , itere en Ido-vesto. 


Gon^alo Neves 


18 Ne konfundenda a mea Braziliana idista amiko Joao Xavier Santos! 

19 La poemo kontenas 1 026 versi. Ca tradukuro es do la triesma maxim 
longa poemo en Ido, pos La serchado da Andreas Juste (3 037 versi) 
ed Enoch Arden da Alfred Tennyson, tradukita da Louis Pascau 
(1118 versi). 


19 



LA GARDERO DI TRUPI 20 


1 

Me nultempe gardis trupi, 

Ma me quaze gardas li. 

Mea anmo es simil a pastoro, 

01 konocas la vento e la suno 
Ed iras guidate dal Sezoni 
Sequante e regardante. 

La tota paco dil Naturo senhoma 
Sideskas latere di me. 

Ma me divenas tam trista kam sun-kusho 
Por nia imagino, 

Kande koldeskas funde dil planajo 
Ed on sentas la nokto enveninta 
Quale papiliono tra la fenestro. 


20 Segun Latinista experto pri Pessoa (Azevedo 2000: 98) la expresuro 
guardador de rebanhos («gardero di trupi») kalquesis del Latina 
custos gregis da Vergilius ed atestas lua influeso dal Mantuana poeto 
(vd. anke not. 17, 36 e 40). Aserto forsan kelke kurajoza, ma es vera 
ke en la Portugalana on expektus la vorto pastor («pastoro») vice la 
expresuro guardador de rebanhos, qua impresas freshe ed originale 
ma anke kelke bizare. 


20 



Ma mea tristeso es quieteso 

Nam ol es natural e yusta 

Ed ol es quo devas existar en l’anmo 

Kande ol ja pensas existar 

E la manui kolias flori sen ke ol remarkas lo. 

Quale bruiso di sonalii 
Trans la kurvo dil choseo, 

Mea pensi es kontenta. 

Me nur regretas savar ke li es kontenta, 

Nam, se me ne savus lo, 

Vice esar kontenta e trista, 

Li esus gaya e kontenta. 

Pensar jenas same kam irar sub pluvo 
Kande la vento kreskas e semblas pluvar plue. 

Me havas nek ambicii nek deziri. 

Esar poeto ne es ambicio di me. 

To es mea maniero esar sola. 

E se me deziras kelka-foye, 

Por imaginar, esar mutonyuno 
(Od esar la tota trupo 


21 



Por irar dispersita sur la tota pento 
Esante multa kozi felica samtempe), 

To konsequas nur de ke me sentas lo skribata lor sun-kusho, 
O kande nubo extensas manuo super la lumo 
E silenco trakuras la herbi. 

Kande me sideskas por skribar versi 
O, promenante sur la voyi o sur la treki, 

Me skribas versi sur papero existanta en mea penso, 

Me sentas pastoral bastono en la manui 
E me vidas silueto di me 
Sur la somito di kolino, 

Regardanta mea trupo e vidanta mea idei, 

O regardanta mea idei e vidanta mea trupo, 

E ridetanta lejere quale ulu qua ne komprenas lo dicata 
E volas fingar ke lu komprenas. 

Me salutas omni qui lektos me, 

Desmetante la larja chapelo 

Kande li vidas me an mea pordo 

Quik kande la dilijenco aparas sur la somito dil kolino. 

Me salutas li e deziras a li suno, 

E pluvo, kande la pluvo es necesa, 

E ke lia hemi havez 


22 



Apud fenestro apertita 
Preferata stulo 

Sur qua li sidez, lektante mea versi. 
E dum lektar mea versi li pensez 
Ke me es irgo natural — 

Exemple, l’arboro anciena 
En la ombro di qua dum infant-evo 
Li fal-sideskis, fatigita pro ludado, 
E vishis la sudoro del varma fronto 
Per la maniko dil bluzo bendizita. 



Herder met schapen («Pastoro kun mutoni», c. 1880), dal Nederlandana piktisto 
Anton Mauve (1838-1888). 


23 












2 


Mea regardo es hela quale sun-floro. 

Me kustumas irar sur la chosei 
Regardante addextre ed adsinistre, 

E tempope regardante addope... 21 
Ed omna-instante me vidas 
Quon me nultempe vidabis, 

E me savas tre bone perceptar lo... 

Me savas havar la gapo kun me 
Quan havas infanto se, naskante, 

Lu remarkus ke lu naskis advere... 

Me sentas me naskinta omna-instante 
Por la eterna noveso dil Mondo... 

Me kredas la mondo quale margriteto, 

Nam me vidas ol. Ma me ne pensas pri ol 
Nam pensar es ne komprenar... 

La mondo ne facesis por ke ni pensez ol 
(Pensar es esar malada del okuli) 

Ma por ke ni regardez ol ed asentez... 

21 On atencez ke la sun-floro kelke similesas la homal okulo, kun sua 
nigra centro e flava periferio, e ke ol jorne movas vers la suno, quale 
la okulo dil poeto, qua serchas konstante lo hela e lumoza — do lo 
bela — en la naturo cirkondanta. 


24 



Me ne havas filozofio: me havas sensi... 

Me parolas pri la Naturo ne pro savar quo es ol, 
Ma pro amar ol, e me amas ol pro to, 

Pro ke amanto nultempe savas quon lu amas 
Nek savas pro quo lu amas, nek quo es amar... 

Amar es la etema inocenteso, 

E la unika inocenteso es ne pensar... 



Sun-flori, dal Nederlandana piktisto Vincent van Gogh (1853 -1890). 


25 












3 


Vespereske, inklinate del fenestro, 

E savante okul-angule ke existas agri opozita, 

Me lektas til ke la okuli doloras 
La Libro da Cesario Verde. 

Quante me kompatas il! II esis rurano 
Qua iris arestita libere tra la urbo. 22 
Ma lua maniero regardar la domi, 

E lua maniero remarkar la stradi, 

E lua stilo perceptar la homi, 

Es olta di ulu qua regardas arbori, 

E di ulu qua abasas la okuli alonge la choseo ube lu iras 
Remarkante la flori qui existas en la ruro... 

Pro to il havis ta granda tristeso 
Quan il nultempe klare agnoskis, 

Ma il iris tra la urbo quale ulu qua ne iras tra la ruro 
E trista quale aplastar flori en libri 
Ed envazigar planti... 

22 Cesario Verde naskis e habitis en Lisboa, ma lua patro posedis 
fruktifanta ter-domeno en Linda-a-Pastora, ube la poeto dum ofta 
sejorni pasis instanti ravisanta e ne-obliviebla. Ibe il kultivis frukt- 
arbori por exportaco. La tranquileso e mildeso dil ruro igis il 
nostalgiar en la urbo, ube il semble ne adaptesis ad olua vivo-trubli. 


26 



4 


Ho-posdimeze la sturmo falis 
Alonge la penti dil cielo 
Quale stonego enorma... 

Quale se ulu de alta fenestro 
Sukusus tablo-tuko, 

E la pan-peci, pro falar omni kune, 

Kelke bruisus dum la falo, 

La pluvo sisis del cielo 
E nigrigis la voyi... 

Kande la fulmini sukusis l’aero 
E shanceligis la spaco 
Quale granda kapo neganta, 

Me ne savas pro quo — me ne pavoris 23 - 


23 Pessoa tamen pavoregis pro sturmi. Lua sequanta letro a Mario 
Beirao (01-02-1912) pruvas lo: «Vu forsan savas ke de mea olima 
*fobii restas nur la tre infantal ma terorinde tormentanta fobio pro 
sturmi. Recente la cielo minacis pluvo kande me iris adheme, e pro la 
tarda horo mankis automobili. Tamen pose ne sturmis, ma preske, e 
pluveskis — guti grava, varma e kadencita — kande me esis mi-voye 
inter la urbo-centro e mea hemo. Me iruptis aden la hemo per la 
maxim kuro-proxima pazi quin me povis trovar, kun mental 
tormenteso facile imaginebla, tote trublata e chagrenanta» (Lancastre 


27 



Me komencis volar pregar santa Barbara 24 
Quale se me esus la olda onklino di ulu... 


Ha, nam pregante santa Barbara 
Me sentis me mem plu simpla 
Kam me judikas me... 

Me sentis me familiara e hemala 

E sempre vivinta 

Quiete, quale la muro dil korto; 


1998: 15). On ne obliviez lua famoza versi qui judikas la poeto kom 

fingero: 

«Poeto es fingero. 

Lu fingas tante komplete, 

Ke lu fingas ke es doloro 
La doloro vere sentata». 

La supera strofo aparas en la poemo Autopsicografia («Su- 
psikografio») dal heteronimo Fernando Pessoa (Pessoa 1986: 44), 
tradukita mem en la Chiniana linguo. Experto pri Pessoa (Azevedo 
2000: 15—38) habile analizis la futero dil poezial stofo dil poeto, 
remarkigante ke la originala (e klasika) senco di fingar en la Latina 
( fingere) esis «krear». La poeto fingera esus do subreptala poeto 
kreera, qua kreus la doloro dum fingar ol, o fingus dum krear. Ta 
subtila analizo igas ver-simila la multa Latinaji en la verkaro da 
Pessoa, qui atestas trempeso en la klasika heredajo Latina, precipue 
en la poemi da Vergilius, Lukretius e Horatius (Azevedo 2000: 81- 
106). 

24 Barbara esis nobelidino bela e chasta. Lua kristanesko ne plezis a lua 
patro Dioskoros, qua pro to senkapigis el. Kom puniso cielala, 
fulmino falis e mortigis l’asasininto. Yen do la motivo di la kulto a 
Barbara kom protektero kontre sturmi. La martiresko eventis inter 
235 e 306, en Helioupolis, Roma od Antiokheia, segun diverganta 
kroniki. 


28 



Havante idei e sentimenti pro havar li; 

Same kam floro havas parfumo e koloro... 

Me sentis me kom ulu qua povas kredar santa Barbara... 
Ha, povar kredar santa Barbara! 

(Ka kredanto di santa Barbara 
Judikas el kom homo e videbla 
O quale lu judikas el?) 

(Qual artifico! Quon savas 

La flori, l’arbori, la trupi 

Pri santa Barbara?... Ramo di arboro, 

Se ol pensus, nultempe povus 
Konstruktar santi nek anjeli... 

01 povus pensar ke la suno 
Lumizas, e ke la sturmo 
Es multa homi 
Qui iracas super ni... 

Ha, la maxim simpla homi 

Es tante malada e konfuza e stupida 

Kompare al klara simpleso 

Ed existo-saneso 

Dil arbori e dil planti!) 


29 



E me, pensante pri ca omno, 

Divenis itere min felica... 

Me divenis obskura e morboza e mizantropa 
Quale jorno kande dum la tota jorno la sturmo minacas 
E mem vespere ol ne arivas... 



Santa Barbara (c. 1772), dal Hispana piktisto e grabisto 
Francisco de Goya (1746-1828). Pikturo expozata en 
Muzeo Prado (Madrid) de pos 2001. 


30 


5 


Existas metafiziko suficanta en pensar pri nulo. 

Quon me pensas pri la mondo? 

Me tote ne savas quon me pensas pri la mondo! 

Se me maladeskus, me pensus pri to. 

Qua ideon me havas pri la kozi? 

Qua opinionon me havas pri la kauzi e la efekti? 

Quon me meditadis pri Deo e l’anmo 
E pri la kreo dil mondo? 

Me ne savas. Por me pensar pri to es klozar la okuli 
E ne pensar. To es kuntirar la kurteni 
Di mea fenestro (ma ol ne havas kurteni). 

La misterio dil kozi? Me tote ne savas quo es la misterio! 
La unika misterio es existar ulu qua pensas pri la misterio. 
Qua es sub la suno e klozas la okuli, 

Komencas ne savar quo es la suno 
E pensar multa kozi plena de varmeso. 

Ma lu apertas la okuli e vidas la suno, 

E lu ne plus povas pensar pri irgo, 

Nam la sun-lumo valoras plu multe kam la pensi 
Di omna filozofi e di omna poeti. 


31 



La sun-lumo ne savas quon ol agas 
E pro to ol ne eroras ed es komuna e bona. 

Metafiziko? Qua metafizikon havas ita arbori? 

Olta di esar verda e somitoza e di havar rami 
Ed olta di fruktifar segunsezone, quo ne pensigas ni, 

Ni, qui ne savas remarkar li. 

Ma qua metafiziko es plu bona kam lia, 

Qua es ne savar por quo li vivas 
Nek savar ke li ne savas lo? 

«Intima konstituceso dil kozi»... 

«Intima senco dil universo»... 

Ca omno es falsa, ca omno signifikas nulo. 

Es nekredebla ke on pensas pri tal kozi. 

To es simil a pensar pri motivi e skopi 

Kande la matino komencas brilar, e proxim l’arbori 

Matida oro glacita perdas pokope la obskureso. 

Pensar pri la intima senco dil kozi 
Es balasta, same kam pensar pri saneso 
O portar glaso al aquo dil fonti. 

La unika intima senco dil kozi 
Es lia tota manko di intima senco. 

32 



Me ne kredas Deo nam me nultempe vidis lu. 

Se lu volus ke me kredez lu, 

Lu sendubite venus parolar kun me 
Ed envenus tra mea pordo 
Dicante, Yen me! 

(Co forsan es ridinda segun la oreli 

Di ti qui, pro ne savar quo es regardar la kozi, 

Ne komprenas ti qui parolas pri li 

Segun la parol-maniero quan on lemas per atencar li.) 

Ma se Deo es la flori e l’arbori 
E la monti e suno e la lun-lumo, 

Lore me kredas lu, 

Lore me kredas lu omna-instante, 

E mea tota vivo es prego e meso, 

E komunio per la okuli e per la oreli. 

Ma se Deo es l’arbori e la flori 
E la monti e la lun-lumo e la suno, 

Por quo me nomas lu Deo? 

Me nomas lu flori ed arbori e monti e suno e lun-lumo; 

Nam, se lu facis su por ke me videz lu 

Kom suno e lun-lumo e flori ed arbori e monti, 


33 



Se lu montras su a me kom arbori e monti 
E lun-lumo e suno e flori, 

Lore lu volas ke me konocez lu 

Kom arbori e monti e flori e lun-lumo e suno. 

E pro to me obedias lu, 

(Ka pri Deo me savas plue kam Deo pri su ipsa?), 

Me obedias lu dum vivar, spontane, 

Quale ulu qua apertas la okuli e vidas, 

E me nomas lu lun-lumo e suno e flori ed arbori e monti, 
E me amas lu sen pensar pri lu, 

E me pensas lu vidante ed audante, 

E me iras kun lu omna-instante. 



Moonlight spirit over trees («Spirito di lun-lumo super arbori», 2015): inko- 
desegnuro dal Usana plastik-artisto © Tom Estlack. 


34 


6 


Pensar pri Deo es desobediar Deo, 
Nam Deo volis ke ni ne konocez lu, 
Pro to lu ne montris su a ni... 


Ni esez simpla e kalma, 

Quale la rivereti e l’arbori, 

E Deo amos ni igante ni 
Ni, same kam l’arbori es arbori 
E same kam la rivereti es rivereti 
E lu donos a ni verdeso en sua printempo, 

E rivero adube ni povos abutar lor nia fino... 

E lu donos a ni nulo plusa, nam donar a ni ulo plusa esus 

forprenar ulo plusa de ni. 



Godshed His grace («Deo varsez Sua graco», 2016), dal Usana 
plastik-artisto © Abraham Hunter. 


35 




7 


De mea vilajo me vidas tam multa universo kam on povas vidar del 

tero... 

Pro to mea vilajo es tam granda kam irga vilajo od urbo 
Nam me havas la grandeso di lo vidata da me 
E ne la grandeso di mea staturo... 


En la urbi la vivo es plu mi kr a 
Kam hike che me somite di ca kolino. 

En la urbo la granda domi klozas la vido per klefo, 

Celas la horizonto, eskartas nia regardo del tota cielo, adfore, 

Igas ni mikra pro ke li forprenas de ni to quon nia okuli povas donar 

a ni 


Ed igas ni povra pro ke nia unika richajo es vidar. 



Corn Hill (1930), dal Usana piktisto, grafik-artisto ed ilustristo 
Edward Hopper (1882-1967). © The Athenaeum 


36 


8 


Ye ula dimezo, fine di printempo 
Me havis sonjo simil a fotografuro. 

Me vidis Iesu Kristo decensar a Tero. 

II venis alonge la pento di monto 
Diveninte itere infanto, 

Kurante e rul-falante sur la herbi 
E koliante flori por forjetar li 
E ridante en maniero audebla de fore. 

II fugabis del cielo. 

II esis tro nia por fingar 
La duesma persono dil triuneso. 

En la cielo omno esis falsa, omno deskonkordis 
De flori ed arbori e stoni. 

En la cielo il mustis esar sempre serioza 
E tempope divenar itere viro 
Ed acensar la kruco, e mortar itere ed itere 
Kun krono dornoza an la tota bordo 
E la pedi perforita per klovo kun kapo, 

E mem kun shifono cirkum la tayo 
Quale la negri en la ilustruri. 


37 



On mem ne lasis il havar patro e matro 
Quale la cetera infanti. 

Lua patro esis du personi — 

Oldo nomizita Iozef, qua esis karpentisto, 

E qua ne esis lua patro; 

E l’altra patro esis kolombo stupida, 

La unika leda kolombo en la mondo, 

Pro ke ol ne esis en la mondo nek esis kolombo. 

E lua matro ne amorabis ante parturir il. 

E1 ne esis muliero: el esis valizo 
En qua il venabis del cielo. 

Ed on volis ke il, qua naskabis nur del matro, 

E nultempe havabis patro por amar kun respekto, 
Predikez boneso e yusteso! 

Ul-die kande Deo dormis 
E la Santa Spirito flugis, 

II iris al buxo dil mirakli e furtis tri. 

Per la unesma il igis omni nesavanta pri lua fugo. 

Per la duesma il kreis su eteme homo ed infanto. 

Per la triesma il kreis ul Kristo eteme sur la kruco 
E lasis lu klovagita sur la kruco qua existas en la cielo 
E prizentas modelo por le cetera. 

Pose il fugis a Suno 


38 



E decensis alonge la unesma radio kaptita. 

Ho-die il habitas mea vilajo kun me. 

II es infanto ride bela e natural. 

II vishas la nazo per la dextra brakio, 

Barbotas en la flaki, 

Kolias la flori e prizas li ed oblivias li. 

II lansas stoni al asni, 

Furtas la frukti del gardeni 
E fugas plorante e kriante del hundi. 

E, pro savar ke eli ne prizas 
E ke omni amuzesas, 

II poskuras la puerini 
Qui iras trupope sur la chosei 
Kun l’aquo-kruchi surkape 
E levas lia jupi. 

II docis omno a me. 

II docis a me regardar la kozi. 

II atencigas da me omna kozi qui existas en la flori. 
II montras a me quante minion es la stoni 
Kande on tenas li 
E lente regardas li. 


39 



II multe maldicensas a me pri Deo. 

II dicas ke lu es oldo stupida e malada, 

Sempre sputanta sur la sulo 
E dicanta obcenaji. 

Virgino Maria pasas la posdimezi di etemeso per sutar kalzi. 
E la Santa Spirito gratas su per la beko 
E perchas sur la stuli e sordidigas li. 

Omno en la cielo es tam stupida kam la Katolika Eklezio. 

II dicas a me ke Deo komprenas nulo 
Pri la kozi quin lu kreis — 

«Se lu fakte kreis li, quon me dubitas» —. 

«11 dicas exemple ke la enti kantas lua glorio, 

Ma la enti kantas nulo. 

Se li kantus, li esus kantisti. 

La enti existas e nulo plusa, 

E pro to li nomesas enti». 

E pose, fatigita pro tanta maldicenso pri Deo, 

Infanto Iesu dormeskas en mea brakii, 

E me portas il adheme tenante il an mea pektoro. 


II habitas mea domo kun me meze dil kolino. 


40 




II es la Etema Infanto, la deo qua mankis. 

II es lo homa qua es natural, 

II es lo dea qua ridetas e ludas. 

E pro to me savas tote certe 
Ke il es la vera Infanto Iesu. 

E la infanto, tante homa ke il es dea, 

Es mea singla-dia vivo di poeto, 

E precize pro ke il akompanas me sempre, me es poeto sempre, 
E mea minima regardo 
Plenigas me per impreso, 

E la maxim mikra sono, irge quala ol es, 

Semblas parolar kun me. 

La Nova Infanto qua lojas en mea habiteyo 
Donas un manuo a me 
E l’altra ad omno existanta 
E tale ni iras trie alonge la voyo havebla, 

Saltante e kantante e ridante 
E juante nia sekretajo komuna 
Qua es savar omna-loke 
Ke la mondo es senmisteria 
E ke omno valoras la peno. 


41 



La Eterna Infanto akompanas me sempre. 

La direciono di mea regardo es lua fingro montranta. 

Mea orelo gaye atencanta omna soni 

Es la titili quin il facas a me, ludante, en la oreli. 

Ni tante bone konkordas l’una kun l’altra 

En la akompano di omno 

Ke ni nultempe pensas l’una pri l’altra, 

Ma ni vivas kune e due 
En akordo intima 

Quale la manuo dextra e la sinistra. 

Vespere ni ludas per la kin stoneti 
Sur la solio di nia domo, 

Seriozi quale konvenas a deo ed a poeto, 

E quale se singla stono 
Esus tota universo, 

Ed esus pro to granda danjero por ol 
Se ni lasus ol falar adsur la sulo. 

Pose me naracas ad il historii pri kozi nur di la homi, 
Ed il ridetas, nam omno es nekredebla. 

II ridas pri la reji e pri la ne-reji, 

E chagrenas pro askoltar pri la militi, 


42 



E pri la komercado, e pri la navi 

Qui divenas fumo en la aero dil mari profunda. 

Nam il savas ke ta omno mankas al vereso 

Quan floro havas lor florifo 

E qua akompanas la sun-lumo 

Dum nuancizar la monti e la vali 

E dolorigar la okuli pro la muri kalkizita. 

Pose il dormeskas e me kushas il. 

Me portas il en mea brakii aden la hemo 
E kushas il, lente desvestizante il 
E quaze sequante rituo tre neta 
E tote matrala til ke il divenas nuda. 

II dormas interne di mea anmo 
E kelka-foye vekas dum la nokto 
E ludas per mea sonji. 

II renversas kelki, 

Pozas l’uni sur l’altri 
E klakas per la manui, sola 
Ridetante a mea dormo. 


43 




Kande me mortos, filieto, 25 
Me esez la infanto, la junioro. 

Tenez me en tua brakii 
E portez me aden tua hemo. 
Desvestizez mea ento fatigita e homa 
E kushez me en tua lito. 

E naracez a me historii, se me vekos, 
Por ke me dormeskez itere. 

E donez a me tua sonji por ke me ludez 
Til ke naskos irga dio 
Quan tu konocas. 


Ca es la historio di mea Infanto Iesu. 
Pro qua komprenebla motivo 
01 ne esus plu vera 
Kam omno pensata dal filozofi 
Ed omno docata dal religii? 


25 Segun la mencionita Latinista experto (Azevedo 2000: 103—106) la 
tota poemo 8 influesis dal famoza eklogo 4 da Vergilius: ne nur la 
temo, ma anke la tono, e mem ca advoko filieto, vera kalquuro de 
parve puer dal Mantuana poeto. Aserto kurajoza, ma tre habile 
sustenita en la citita verko. 


44 




9 


Me es gardero di trupi. 

La trupo es mea pensi 
Ed omna mea pensi es impresi. 

Me pensas per la okuli e per la oreli 
E per la manui e la pedi 
E per la nazo e la boko. 


Pensar floro es vidar ol e flarar ol 
E manjar frukto es savar lua senco. 26 


Pro to dum varma jomo 

Kande me tristesas pro juar ol tante, 

E me stemas me sur la herbi, 


26 En la originalo Caeiro skribis saber o seu sentido («savar lua senco»). 
Or sentido en la Portugalana signifikas ne nur senco ma anke senso, e 
la verbo saber decendas del Latina sapere, qua en ita linguo havis 
duopla senco: savar e savurar. Dum skribar saber en la Portugalana, 
Caeiro pensis sam-tempe pri savar e savurar, e dum skribar sentido 
lua kapo ocilis inter senci e sensi, nam lua poezio es poezio di sensi e 
di impresi: frukton on saveskas dum savurar e savas pro savurir; e ne 
nur frukto: savar e savurar es du facii dil sama moneto, du fazi 
intersequanta ed interintrikanta di konocar e perceptar omna kozi — e 
do omna senci — dil naturo per la sensi. Me preferis retenar la literal 
traduko savar la senco ed adjuntar ca noto, kam probar la traduko 
savurar, ma anke ica bone fitus hike. Ca noto kelke inspiresis dal 
mencionita Latinista experto pri Pessoa (Azevedo 2000: 98). 


45 



E klozas la varma okuli, 

Me sentas mea tota korpo jacanta sur la realeso, 
Me savas la vereso ed es felica. 



Snivajuci («Revanta», 1946), dal Slovakiana piktisto Milos Alexander Bazovsky 
(1899-1968). © SNG Bratislava 


46 





10 


«Saluto, gardero di trupi, 

Ibe borde dil choseo, 

Quon dicas a tu la vento qua pasas?» 

«Ke ol es vento, e ke ol pasas, 

E ke ol ja pasis antee 
E ke ol pasos pose. 

Ed a tu quon dicas ol?» 

«Multa kozi ultre to. 

01 parolas a me pri multa kozi altra 
Pri memoraji e nostalgii 
E pri kozi qui esis nultempe». 

«Tu nultempe audis pasar la vento. 
La vento parolas nur pri la vento. 

Pri ol tu audis nur mentio, 

E la mentio es en tu». 


47 



11 


Ta siorino havas piano 

Qua es agreabla ma ne es la fluo dil riveri 

Nek la murmuro quan l’arbori facas... 

Por quo es necesa havar piano? 

Plu bona es havar oreli 
E amar la Naturo. 




U .Q ! 

y L -|| ] 



U - 

— i — —■ * 'l 



1 / M 




\m/ T -| ' i 



Misia au piano (« Misia an la piano», 1887), dal Usana piktisto Theodore 
Robinson (1852-1896). 


48 






12 


La pastori da Vergilius pleis fluti ed altra kozi 
E kantis pri amoro literature. 

(On dicas lo — me nultempe lektis Vergilius. 27 
Por quo me lektus il?) 


Ma la pastori da Vergilius, kompatindi, es Vergilius, 
E la Naturo es bela ed antiqua. 



Les bergers de Virgile («La pastori da 
Vergilius», 1841-1843): litografuro dal 
Franca karikaturisto, piktisto e skultisto 
Honore Daumier (1808-1879). 

27 Pessoa bone konocis la Latina e lektis la klasiki. II lektis anke 
Vergilius e mem kelke influesis da lu. To pruvesas mem da ica versi 
ube il asertas lo kontrea: ne nur la tono es sendubite Vergiliana, ma il 
anke uzas la Latinajo avena (vice flauta = fluto), direte kalquita del 
Mantuana poeto. Inter la prozal manuskripti da Caeiro on trovis mem 
kelka noti en la Latina (!), publikigita erste en 1985, pri la De rermn 
natura da Lukretius (Azevedo 2000: 90). Itere «la poeto es fingero»... 

49 













13 


Lejera, lejera, tre lejera, 

Vento tre lejera pasas, 

E foriras, sempre tre lejera. 

E me ne savas quon me pensas 
Nek esforcas savar lo. 



Ocean breeze («Oceanala brizo», 2012), dal Usana piktistino, 
desegnisto ed arto-docisto © Lora Marsh. 


50 







14 


Me ne sucias rimi 28 . Rare 
Existas du apuda arbori egala. 

Me pensas e skriptas same kam la flori havas koloro 
Ma min perfekte en mea maniero expresar me 
Nam me indijas la deala simpleso 
Di esar tota nur mea exterajo. 

Me regardas ed emocas, 

Me emocas same kam l’aquo kuras kande la sulo inklinas, 
E mea poezio es tam natural kam levata vento... 

Me rimifas nur hazarde 
E maxim ofte me ne rimifas... 

Me kopias la Naturo e ne questionas ol. 

(Por quo me questionus ol?) 

Ne omno es plana tereno, 

Pro to me multa-foye ne rimifas... 


28 Advere en ca poemego nur du strofi rimifas (vd. 16). En la traduko 
me konservis nur parto dil rimifo. 


51 




15 


La quar kanti sequanta 
Eskartesas de omno quon me pensas, 

Mentias ad omno quon me sentas, 

Es lo kontrea di to quo me esas... 

Me kompozis li dum esar malada 
E pro to li es natural 
E konkordas kun lo sentata da me, 

Konkordas kun lo ne konkordanta kun li... 

Dum esar malada me devas pensar lo kontrea 
Di lo pensata kande me standas sane. 

(Altre me ne esus malada), 

Me devas sentar lo kontrea di lo sentata 
Kande me es sana, 

Me devas mentiar a mea naturo 
Di kreito qua sentas ul-maniere... 

Me tota devas esar malada — idei ed omno. 

Kande me es malada, me ne es malada por altra kozo. 

Pro to ca kanti qui renegas me 

Ne povas renegar me 

Ed es la peizajo di mea anmo nokte, 

La sama inverse... 


52 



16 


Me joyus se mea vivo esus bovo-charo 
Qua venas grincante fru-matine sur la choseo, 

E pose retrovenas al punto di departo 
Preske vespere sur la sama choseo. 

Me ne mustus havar esperi — me mustus havar nur roti... 
Mea oldeso havus nek rugi nek blanka hari... 

Kande cesus mea apteso, on deprenus mea roti 
E me restus renversita e ruptita funde di foso. 

Od on igus me irgo diferanta 
E me tote ne savus quon on igus me... 

Ma me ne es charo, me es diferanta, 

Ma on nultempe dicus per quo me vere diferas. 



Ox cart («bovo-charo»), dal Usana piktisto Frank Duveneck (1848-1919). 


53 



17 


La Salado 

En mea plado qual mixuro de Naturo! 

Mea fratini la planti, 

La kompani dil fonti, la santi 
Quin nulu pregas... 

Ed on tranchas li e li venas adsur nia tablo 
Ed en la hoteli la gasti bruisoza, 

Qui arivas kun mantel-saki, 

Dicas «salado», ne-zeloza..., 

Sen pensar ke li postulas de Matro-Tero 
Lua fresheso e lua filii unesma, 

La unesma verda paroli quin ol havas, 

La unesma kozi vivanta ed irisizanta 
Quin Noe vidis, 

Kande l’aqui decensis e la somito dil monti 
Verda ed inundita emersis 
Ed en la aero ube la kolombo aparis 
La pluv-arko estompesis... 


54 



18 


Me joyus se me esus la polvo dil choseo 
E se la pedi dil povri fulus me... 

Me joyus se me esus la fluanta riveri 
E se la lavistini esus an mea rivo... 

Me joyus se me esus la popli an la rivero 
E me havus nur la cielo supre e l’aquo infre... 

Me joyus se me esus l’asno dil muelisto, 

E se il batus me ed estimus me... 

Plu bona to kam esar ita qua trairas la vivo 
Regardante addope e regretante... 



Mulheres lavando roupa no rlo («Mulieri lavanta vesti an la rivero», 
2009), dal Braziliana piktistino © Ligia Spinelli. 


55 



19 


La lun-lumo kande ol frapas la gazono 
Memorigas da me me ne savas qual kozi... 
Memorigas da me la voco dil olda servistino 
Rakontanta rakonti feala. 

E pri ke virgino Maria vestizita kom mendikero 

Ms nokte sur la chosei 

Sokursante la infanti male traktata... 

Se me ne plus povas kredar ke to es vera 
Pro quo frapas la lun-lumo la gazono? 



Moonlight climax («Lunlumo-kolmo»), dal Indiana piktisto 
© Md Moin. 


56 



20 


Tajo 29 es plu bela kam la rivero qua trafluas mea vilajo, 

Ma Tajo ne es plu bela kam la rivero qua trafluas mea vilajo 
Nam Tajo ne es la rivero qua trafluas mea vilajo. 

Tajo havas granda navi 
E navigas sur ol ankore, 

Por ti qui vidas omna-loke to quo ne esas ibe, 

La memoreso di le nau 30 . 


29 La maxim longa fluvio en la Iberiana peninsulo: 1006 km, de qui 
275 km fluas en Portugal. 01 naskas en Hispania, aquizas Toledo, 
trafluas Portugal e enfluas en Atlantiko, an Lisboa. Ica fluvio 
nomesas Tejo (['te^ju]) en la Portugalana e Tajo (['taxo]) en la 
Hispana. La formo Tajo, ortografiata segun la kustumala reguli di nia 
linguo e pronuncata kom [ ta 3 o], esas quaze mezala o “transaktala” 
formo inter Tejo e Tajo e bone fitas en Ido. Per ol on ya povas evitar 
jenanta selekto inter la formi Portugalana e Hispana. 

30 nau (plurale naus). Ca Portugalana vorto devenas del *Kataluna o 
Provencana nau, e la origino di ca lasta es la Latina nave-, de qua 
derivesas anke la Idala vorto navo. La nau esis navo multe plu kapaca 
kam la karavelo e anke plu apta por fora komercado e plu 
enverguroza kom milit-navo. La nau Portugalana havis generale tri 
ferdeki, du avana masti kun ronda segli, un dopa kun Latina (t.e. 
triangula) seglo e kasteli sur la pruo e sur la pupo. Lua kapaceso lor la 
deskovro di India (1498) amontis a 120 bareli, ma olca pose 
augmentis til 400 ed atingis mem 900 dum la regno da Joao la 3ma 
(1521—1557), quo esis la kauzo di multa naufraji. Tamen la nau, same 
kam la karavelo, restis en la kolektiva memoro dil Portugalani, kom 
simbolo di granda maral voyaji e di admirinda deskovro di nova 
teritorii en Amerika, Afrika ed Azia. Altra navo sam-epoka, uzata 


57 



Tajo decensas de Hispania 
E Tajo eniras la maro en Portugal. 

Omni savas lo. 

Ma poki konocas la rivero di mea vilajo 
Ed adube ol iras 
E de ube ol venas. 

E pro to, pro apartenar a min multa homi, 

Es plu libera e plu granda la rivero di mea vilajo. 

Sur Tajo on iras al mondo. 

Trans Tajo existas Amerika 
E la richaji di ti qui trovas oli. 

Nulu til nun pensis pri lo existanta trans 
La rivero di mea vilajo. 

La rivero di mea vilajo pensigas pri nulo. 

Qua es apud ol nur es apud ol. 


kom milit-navo por eskortizar la konvoyi di le nau, e preske same 
enverguroza kam ici, esis la galiono. 


58 




21 


E se me povus mordar la tota tero 
E sentar ul saporo di ol, 

E se la tero esus kozo mordota, 

Me esus plu felica dum instanto... 

Ma ne sempre me volas esar felica. 

Oportas esar tempope desfelica 
Por povar esar natural... 

Ne omno es jomi sunoza, 

Ed on demandas pluvo, kande ol tro mankas. 

Pro to me konsideras desfeliceso e feliceso 
Naturale, quale ulu qua ne astonesas 
Pro la existo di montari e planaji 
E la existo di roki e herbi... 

Oportas ya esar natural e quieta 
Dum feliceso o dum desfeliceso, 

Sentar quale regardanto, 

Pensar quale iranto, 

E mortonte, memorar ke la jomo mortas, 

E ke la sun-kusho es bela, ed es bela la nokto qua restas... 
Ito tal es, ed ito tal esez... 


59 



22 


Quale ulu qua somer-jorne apertas la pordo di sua hemo 
E tota-vizaje regardas la varmeso dil agri, 

Kelka-foye, subite, la Naturo frapas me plene 
Sur la vizajo di mea sensi, 

E me divenas konfuza, trublita, volante komprenar 
Me ne bone savas quale o quo... 

Ma qua imperis a me volar komprenar? 

Qua dicis a me ke oportas komprenar? 

Kande la somero shovas an mea vizajo 
La manuo lejera e varma di sua brizo, 

Me devas sentar plezuro nur pro ke ol es brizo 
O sentar desplezuro nur pro ke ol es varma, 

Ed irge quale me sentas lo, 

Tale, nam tale me sentas lo, es mea devo sentar lo... 


60 



23 


Mea regardo blua quale la cielo 
Es kalma quale aquo subsuna. 

01 es tala, blua e kalma, 

Pro ke ol ne questionas nek astonesas... 

Se me questionus ed astonesus, 

Ne naskus nova flori sur la prati 

Nek irgo chanjus en la suno por igar ol plu bela... 

(Mem se naskus nova flori sur la prato 
E se la suno divenus plu bela, 

Me sentus min multa flori sur la prato 
E judikus kom plu leda la suno... 

Nam omno es tal quala ol es e tal mustas esar, 

E me aceptas, e mem ne dankas, 

Por ne komprenar ke me pensas pri to...) 


61 



24 


En la kozi ni vidas nur la kozi. 

Pro quo ni vidus ul kozo se existus altra? 

Pro quo vidar ed audar esus iluzionesar, 

Se vidar ed audar es vidar ed audar? 

Lo esencal es savar vidar, 

Savar vidar sen esar pensanta, 

Savar vidar kande on vidas, 

E nek pensar kande on vidas, 

Nek vidar kande on pensas. 

Ma to (ve a ni qui weras nia anmo!), 

To postulas profunda studio, 

Lerno di deslerno 

Ed enklostrigo en la libereso di ta kuvento 

Pri qua la poeti dicas ke olua steli es la eterna monakini 

E la flori — la rezolvema penitencantini nur un-dia, 

Ma ube tamen la steli es nulo altra kam steli 
E la flori nulo altra kam flori, 

E pro to ni nomas li steli e flori. 


62 



25 


La buli sapona quin ca infanto 
Lude suflas ek shalmo 
Es translucide tota filozofio. 

Hela, ne-utila e pasema quale la Naturo, 

Amiki di la okuli quale la kozi, 

Li es quo li es 

Kun precizeso rondeta ed aeral, 

E nulu, mem ne la infanto qua suflas li, 

Pretendas ke li es altro kam li semblas esar. 

Kelki apene es videbla en l’aero lumoza. 31 

Li es simil al brizo qua pasas ed apene tushas la flori 

E pri qua ni savas ke ol pasas 

Nur pro ke ulo alerteskas en ni 

Ed aceptas omno plu klare. 


31 Hike Caeiro uzas Latinajo ( lucido , «brilanta, lumoza»), qua, same 
kam la tota tono di ca strofo, memorigas la aer lucidus da Lukretius 
(Azevedo 2000: 99—100). 


63 



26 


Kelka-foye, dum jomi di lumo perfekta ed exakta, 

En qua la kozi havas sua tota havebla realeso, 

Me questionas me ipsa lente 
Pro quo tamen me atribuas 
Beleso al kozi. 

Ka floro hazarde havas beleso? 

Ka beleson hazarde havas frukto? 

No: li havas nur koloro e formo 
Ed existo. 

La beleso es la nomo di ulo neexistanta 

Quan me donas al kozi po la plezuro quan li donas a me. 

01 signifikas nulo. 

Pro quo do me dicas pri la kozi: li es bela? 

Yes, mem a me, qua vivas nur per vivar, 

Nevideble venas a me la mentii dal homi 
Koram la kozi, 

Koram la kozi qui simple existas. 

Tante desfacila esar ipse e vidar nur lo videbla! 


64 



27 


Nur la Naturo es deal, ed ol ne es deal... 

Kelka-foye me parolas pri ol kom ento, 

Nur pro ke por parolar pri ol me mustas uzar la linguo homal 
Qua donas personeso al kozi 
Ed impozas nomi al kozi. 

Ma la kozi ne havas nomo nek personeso: 

Li existas, e la cielo es granda e la tero vasta, 

E nia kordio havas la dimensiono di pugno... 

Me esez benedikata pro omno quon me ne savas. 

Me ya vere esas ta omno. 

Ta omnon me juas quale ulu savanta ke existas la suno. 



The gate («La pordego»), da © Farshad Sanaee, Iranana 

piktisto e muzikisto habitanta Britania. 65 





28 


Ho-die me lektis preske du pagini 

Ek la libro da poeto mistika 

E me ridis quale homo qua multe ploris til nun. 

La poeti mistika es filozofi malada, 

E la filozofi es homi fola. 

Nam la poeti mistika dicas ke la flori sentas 
E dicas ke la stoni havas anmo 
E ke la riveri extazas sub la lun-lumo. 

Ma la flori, se li sentus, ne esus flori, 

Esus homi; 

E se la stoni havus anmo, li esus kozi vivanta, ne stoni; 
E se la riveri extazus sub la lun-lumo, 

La riveri esus homi malada. 

Nur ne savante quo es flori e stoni e riveri 
On povas parolar pri lia sentimenti. 

Parolar pri l’anmo dil stoni, dil flori, dil riveri 
Es parolar pri su ipsa e pri sua falsa pensi. 

Danke Deo la stoni es nur stoni, 


66 



E la riveri es nur riveri, 

E la flori es nur flori. 

Mea-latere, me skribas la prozo di mea versi 
E me kontenteskas, 

Nam me savas ke me komprenas la Naturo de extere; 
E me ne komprenas ol de interne 
Pro ke la Naturo ne havas internajo; 

Altre, ol ne esus la Naturo. 



Diamonds («Diamanti», 2017), dal Usana 
piktistino © Miranda Gamel. 


67 


29 


Ne sempre me es egala en lo dicata e skribata da me. 
Me chanjas, ma ne multe chanjas. 

La koloro dil flori sub la sun-lumo 
Ne es la sama kam kande nubo pasas 
O kande la nokto aparas 
E la flori havas la koloro di ombro. 

Ma sorgoza regardanto vidas ke li es la sama flori. 
Pro to, kande me semblas ne konkordar kun me, 
Atencez me bone: 

Se me esis turnita addextre, 

Me jus tumis me adsinistre, 

Ma me sempre es me, stacante sur la sama pedi — 
Sempre la samo, danke la cielo e la tero 
E mea okuli ed oreli atencema 
E mea klara simpleso di anmo... 


68 



30 


Se vi volas ke me havez mistikismo, en ordino, me havas ol. 
Me es mistika, ma nur korpe. 

Mea anmo es simpla e ne pensas. 

Mea mistikismo es ne volar savar. 

Es vivar e ne pensar pri to. 

Me ne savas quo es la Naturo: me kantas ol. 

Me habitas, sur la somito di kolino, 

Domo kalkizita e solitara, 

E to es mea defino. 



The white house («La blanka domo», 1911), dal Usana 
impresionista piktistino Anna Althea Hills (1882-1930). 


69 








31 


Se kelka-foye me dicas ke la flori ridetas 
E se me dicos ke la riveri kantas, 

Ne es pro opinionar ke esas rideti en la flori 
E kanti en la fluo dil riveri... 

Es pro ke tale me sentigas plue dal homi falsa 
La existo vere reala dil flori e dil riveri. 

*Quoniam me skriptas por ke li lektez me, me kelka-foye 

sakrifikas me 

A lia stupideso di sensi... 

Me ne konkordas kun me, ma me absolvas me, 

Nam me ne aceptas me serioze, 

Nam me es nur ta kozo odiinda, interpretero dil Naturo, 
Nam esas homi qui ne komprenas olua linguo, 

Pro ke ol es nula linguo... 


70 



32 


Hiere posdimeze viro del urbi 
Parolis an la pordo dil albergo. 

II parolis anke kun me. 

II parolis pri yusteso e pri la lukto por obtenar yusteso 
E pri la laboristi qui sufras, 

E pri la konstanta laboro, e pri la hungranti, 

E pri la richi, qui nur turnas la dorso a to. 

E regardante me, il vidis lakrimi en mea okuli 
E ridetis kun plezuro, pensante ke me sentas 
La odio quan il sentas, e la kompato 
Quan il dicis sentar. 

(Ma me apene askoltis lu, 

Pro quo me sucius la homi 
E to quon li sufras o supozas sufrar? 

Li esez tal quala me — li ne sufros. 

La tota malajo dil mondo konsequas de ke ni sucias l’uni l’altri, 
Sive por agar lo bona, sive por agar lo mala. 

Nia anmo e la cielo e la tero suficas a ni. 

Volar plu multe es perdar ico, ed esar desfelica.) 


71 



Me tamen pensis 

Kande l’amiko di homi parolis 

(E to emocigis me til lakrimi) 

Pri ke la fora murmuro dil sonalii 
Ta-vespere 

Ne semblis la kloshi di mikra kapelo 
Ube irus al meso la flori e la rivereti 
E la simpla anmi quala la mea. 

(Laudata esez Deo pro ke me ne es bona 
E havas la natural egoismo dil flori 
E dil riveri qui sequas sua voyo 
Suciante, sen savar lo, 

Nur florifar e durar fluar. 

Ta es la unika misiono en la mondo, 

Ta — existar klare, 

E savar agar lo sen pensar pri to.) 

E la viro tacabis, regardante la sun-kusho. 

Ma qua relaton havas al sun-kusho ulu qua odias ed amas? 


72 



33 


Kompatinda flori sur la bedi dil gardeni reguloza. 

Semblas ke li pavoras pro la polico... 

Ma tante bona ke li florifas same 
E havas la sama rideto antiqua 

Quan li havis senbride koram la unesma regardo dal unesma homo 
Qua vidis li aparinta e tushetis li 
Por vidar ka li parolas.... 



Blumenbeet («Floro-bedo», 1913), dal Suisa-Germana piktisto e 
grafik-artisto Paul Klee (1879-1940). 


73 





34 


Me judikas kom tante natural ke on ne pensas 
Ke me rideskas kelka-foye, sola, 

Me ne bone savas pro quo, ma certe pro ulo 
Koncemanta la existo di homi qui pensas... 

Quon pensas mea muro pri mea ombro? 

Me kelka-foye questionas me prie til ke me remarkas me 
Questionanta me pri kozi... 

Lore me ne prizas me, e me jenas me 

Quale se me remarkus ke me havas pedo rigida.... 

Quon pensas ico pri ito? 

Nulo pensas irgo. 

Ka la tero koncias la stoni e planti quin ol havas? 

Se ol koncius, ol esus homo; 

E se ol esus homo, ol havus temperamento di homo, 

Ma pro quo me suciez lo? 

Se me pensus pri tal kozi, 

Me ne plus vidus l’arbori e la planti 
E me ne plus vidus la Tero, 

Por vidar nur mea pensi... 

Me tristeskus e restus en obskureso. 

E tale, sen pensar, me havas la Tero e la Cielo. 


74 



35 


La lun-lumo tra l’alta rami, 

Omna poeti dicas ke ol es plu multo 
Kam la lun-lumo tra l’alta rami. 


Ma segun me, qua ne savas quon me pensas, 
La lun-lumo tra l’alta rami, 

Ultre esar 

La lun-lumo tra l’alta rami, 

Es nulo altra 

Kam la lun-lumo tra l’alta rami. 



The gracious moon («La gracioza luno», 
2015), dal Indiana piktistino © Anu Jain, 
qua kreas e produktas marveloza artaji 
malgre sua inata kripleso (lua brakii finas ye 
la kudi, e la gambi, ye la genui). 


75 



36 


Ed existas poeti qui es artisti 
E parlaboras sua versi 
Quale karpentisto sua plankiL. 

Es tante trista ne savar florifar! 

Mustar pozar verso super verso, quale se on masonus muro, 
E vidar kad ol es en ordino, e deprenar se ol ne es!... 

Tamen la unika domo artal es la tota Tero 

Qua varias e standas sempre bone ed es sempre la sama. 

Pri to me pensas ne quale pensanto, ma kom ne-pensanto, 

E me regardas la flori e ridetas... 

Me ne savas ka li komprenas me 
Nek ka me komprenas li, 

Ma me savas ke lo vera sidas en li ed en me 
Ed en nia komuna deeso 
Segun qua ni lasas ni irar e vivar tra la Tero 
Ed esar portata en la brakii dil kontenta Sezoni 
E lasas la vento kantar a ni por dormeskar, 

E ne havas sonji dum nia dormo. 


76 



37 


Quale granda makulo ek fairo sordida 
La sun-kusho tardesas en la nubi qui restas. 

Venas matida siflo de fore en la vespero tre kalma. 
Forsan ol es di treno *lontana. 

Ho-instante venas a me nepreciza nostalgio 
E nepreciza deziro serena 
Qua aparas e desaparas. 

Anke sur la surfaco dil rivereti, 

Kelka-foye formacesas aquo-buli 
Qui naskas e krevas 
E havas nul senco 
Ultrc esar aquo-buli 
Qui naskas e krevas. 


77 



38 


Benata esez la sama suno di altra loki 
Qua fratigas a me omna homi 

Nam omna homi, dum instanto dil jorno, regardas ol quale me, 

E dum ta pura instanto 

Tote neta e sentiva 

Li retrovenas lakrimoze 

E kun sospiro apene sentata 

A1 Homo vera e primitiva 

Qua vidis la suno naskar e ne ja adoris ol. 

Nam to es natural — plu natural 
Kam adorar la suno e pose Deo 
E pose omno plusa ne-existanta. 



L'Aurora (1614): fresko dal Italiana piktisto e grabisto Guido Reni (1575-1642), sur 
olqua Apollon, la Greka sun-deo, duktante sua quadrigo, sequas Aurora, l'auroro- 
deino, qua montras ad il la voyo vers nova jorno. 


78 







39 


La misterio dil kozi, ube ol es? 

Ube ol es, se ol ne aparas 

Adminime por montrar a ni ke ol es misterio? 

Quon savas la rivero pri to e quon savas l’arboro? 

E me, qua ne es plu multo kam li, quon savas me prie? 

Kande me regardas la kozi e pensas pri lo pensata dal homi pri li, 
Me sempre ridas quale rivereto qua sonas koldete sur stono. 

Nam la unika sekreta senco dil kozi 
Es lia absoluta manko di sekreta senco. 

Es plu stranja kam omna stranjaji 
E kam la revi di omna poeti 
E la pensi di omna filozofi, 

Ke la kozi es reale quo li semblas esar 
E ke existas nulo komprenenda. 

Yes, yen quon mea sensi lernis sola: — 

La kozi ne havas signifiko: li havas existo. 

La kozi es la unika sekreta senco dil kozi. 


79 



40 


Papiliono preterflugas me 
Ed unesma-foye en la universo me remarkas 
Ke la papilioni havas nek koloro nek movo, 

Same kam la flori havas nek parfumo nek koloro. 

Nur la koloro havas koloro en la ali dil papiliono, 

En la movo dil papiliono nur la movo movas, 

Nur la parfumo havas parfumo en la parfumo dil floro. 
La papiliono es nur papiliono 
E la floro es nur floro. 



Warm wetcome («Varma bon-veno», 2015): 
aquarelo dal Finlandana piktisto © Sami 
Halttunen (n. 1975). 


80 



41 


Vespereske dum someral dii, kelka-foye, 
Quankam brizo tote mankas, semblas 
Ke pasas, dum instanto, lejera brizo... 

Ma l’arbori restas senmove 
En omna folii di sua folii 
E nia sensi recevis iluziono, 

Recevis la iluziono di to quo plezus a li... 

Ha, nia sensi, la maladi qui vidas ed audas! 

Se ni esus tal quala ni devus esar, 

Ne existus en ni bezono di iluziono... 

Suficus a ni sentar kun klareso e vivo 
E mem ne remarkar por quo existas la sensi... 

Ma danke Deo existas neperfekteso en la mondo 
Nam la neperfekteso es un kozo, 

E la existo di eroranti es original, 

E la existo di maladi igas la mondo amuziva. 

Se ne existus neperfekteso, mankus un kozo, 

Ed oportas ke existez multa kozi 

Por ke ni havez multo por vidar ed audar... 

(Tam longe kam la okuli ed oreli ne klozesas....) 


81 



42 


Pasis la dilijenco sur la choseo, e forvehis; 

E la choseo divenis nek plu bela nek plu leda. 

Tal es la homal agado tra la mondo. 

Ni prenas nulo, e ni pozas nulo; ni pasas ed oblivias; 
E la suno es sempre akurata omna-jorne. 



Mala-Posta: Paragem na estrada, sec. XIX («Posto-Dilijenco: Halteyo sur la 
choseo, 19-ma j.c.», c. 1945): aquarelo da Mario Costa (1902-1975), Portugalana 
litografisto, desegnisto, piktisto e vitraliisto, qua ofte laboris anke kom ilustristo 
di libri e reklami. © FPC (Fundagao Portuguesa das Comunicagoes) 


82 



43 


Es preferinda la flugo dil ucelo, qua pasas sentrace, 
Kam la paso dil bestio, qua lasas memoreso sur la sulo. 
La ucelo pasas ed oblivias, e tale devas esar. 

La bestio, ube ol ne plus es e pro to nule utilesas, 
Montras ke ol ja esis, quo utilesas nule. 

Memoreso es trahizo dil Naturo 
Nam la Naturo hiera ne es Naturo. 

Lo esinta es nulo, e memorar es ne vidar. 

Pasez, ucelo, pasez, e docez a me pasar! 



Romanian rhapsody («Rumaniana rapsodio», 2016), da © lon 
Georgescu Muscel (n. 1947), Rumaniana piktisto, poeto ed emerita 
linguo-docisto, habitanta Kanada. 


83 


44 


Me vekas nokte subite, 

E mea horlojo okupas la tota nokto. 

Me ne sentas la Naturo extere. 

Mea chambro es obskurajo kun muri matide blanka. 

Extere regnas tranquileso quale se nulo existus. 

Nur la horlojo duras sua bruiso. 

E ca mi kr a kozo ek ingranuri qua sidas sur mea tablo 
Sufokas la tota existo dil tero e dil cielo... 

Me preske perdesas dum pensar pri lua signifiko, 

Ma me haltas e sentas me ridetar bok-angule en la nokto, 
Nam la unika kozo quan mea horlojo simbolizas o signifikas 
Plenigante per sua mikreso la enorma nokto 
Es la stranja impreso ke ol plenigas la enorma nokto 
E ca impreso es stranja pro ke ol ne plenigas la nokto 
Per sua mikr eso. 


84 



45 


Yen rango di arbori fore, an la kolino. 

Ma quo es rango di arbori? Existas nur arbori. 

Rango e la pluralo arbori ne es kozi, es nomi. 

Kompatinda anmi homal, qui ordinas omno, 

Qui trasas linei de kozo a kozo, 

Qui pozas plaki kun nomi an arbori absolute reala, 

E desegnas paraleli di latitudo e longitudo 

Mem sur la sulo inocenta e plu verda e floroza kam to! 



LUW (shan xiang, «montarala vilajo», 1950-ma yari), 
da Lin Fengmian (ffJSIK, 1900-1991), Chiniana 
piktisto ed arto-docisto. © ? 


85 






46 


Ca-maniere o ta-maniere, 

Kande venas okaziono o mankas okaziono, 

Povante kelka-foye dicar quon me pensas, 

Ed altra-foye dicante lo male e kun mixuri, 

Me duras skribar mea versi senvole, 

Quale se skribar ne esus ulo facita ek gesti, 

Quale se skribar esus ulo quo eventas a me 
Same kam la suno frapas me de extere. 

Me esforcas dicar quon me sentas 
Sen pensar ke me sentas lo. 

Me esforcas adosar la vorti al ideo 
E ne bezonar koridoro 
De la penso til la vorti. 

Ne sempre me sucesas sentar quon me savas ke me devas sentar. 

Mea penso nur tre lente transnatas la rivero 

Nam pezas sur ol la vestaro quan la homi werigis da ol. 

Me esforcas desmetar lo lernita, 

Me esforcas obliviar la memor-maniero docita a me. 


86 



E skrapar la farbo per qua on farbizis mea sensi, 

Ekkestigar mea vera emoci, 

Despakigar me ed esar me, ne Alberto Caeiro, 

Ma animalo homa quan la Naturo produktis. 

E tale me skriptas, volante sentar la Naturo, ne mem kom homo, 
Ma kom sentanto di la Naturo, e nulo plusa. 

E tale me skribas, lore bone, lore male, 

Lore atingante quon me volas dicar, lore faliante, 

Falante hike, levante me ibe, 

Ma irante sempre sur mea voyo quale obstinema blindo. 

Malgre omno, me esas ulu. 

Me es la Deskovranto dil Naturo. 

Me es l’Argonauto dil vera impresi. 

Me portas, al Universo, nova Universo 
Nam me portas la Universo ad ol ipsa. 

Me sentas lo e me skribas lo 
Plene konciante e sen faliar remarkar 
Ke es kin kloki dil matinesko 
E ke la suno, ne ja montrinte la kapo 
Super la muro dil horizonto, 


87 



Ja vidigas tamen sua fingro-pinti 
Sizanta la suprajo dil muro 
Dil horizonto plena de basa monti. 



Please, be home before sunrise («Esez heme ante sun-levo, me pregas», 2013), 
akrila pikturo da © Nasir, Usana artisto qua tro modeste prizentas su per la 
sequanta deskripto: «Me desegnas e piktas por nulu, nur por me ipsa. [...] 
Segun me, arto es habileso, doturo, ne la manipulo di moyeni nome di arto 
kom Abstraktajo. Irgu povas desegnar, ma vera artisto havas unika Stilo. Pro to 
me judikas me ne kom artisto, ma nur kom ulu qua prizas bona arto e kelke 
skisas e piktas dum sua libera tempo». 


88 





47 


Dum jorno tro hela, 

Jorno dum qua on volus multe laborir 
Por laborar nule dum ol, 

Me videskis, quale choseo tra l’arbori, 

La posibla existo dil Granda Sekretajo, 

Di ta Granda Misterio pri qua la falsa poeti parolas. 

Me vidis ke ne trovesas Naturo, 

Ke Naturo ne existas, 

Ke existas monti, vali, planaji, 

Ke existas arbori, flori, herbi, 

Ke existas riveri e stoni, 

Ma ne existas totajo a qua ito apartenus, 

Ke ensemblo reala e vera 
Es maladeso di nia idei. 

La Naturo es parti sen totajo, 

Co es forsan la misterio pri qua li parolas. 

Precize icon, sen pensar e sen haltar, 

Me determinis kom la verajo 
Quan omni penas trovar e ne trovas, 

E quan nur me, pro ne penar trovar ol, trovis. 


89 



48 


De la maxim alta fenestro di mea hemo 
Per blanka nazo-tuko me adias 
Mea versi qui departas vers la homaro. 

E me es nek gaya nek trista. 

To es la destineso dil versi. 

Me skribis li e devas montrar li ad omni 

Nam me ne povas agar lo kontrea 

Same kam la floro ne povas celar sua koloro, 

Nek la rivero celar ke ol fluas, 

Nek l’arboro celar ke ol fruktifas. 

Yen: li ja foriras quaze en la dilijenco 
E me senvole sentas regreto 
Simil a doloro en la korpo. 

Qua savas qui lektos li? 

Qua savas a qua manui li iros? 

Floro, mea fato koliis me por la okuli. 

Arboro, on arachis mea frukti por la boki. 

Rivero, la destineso di mea aquo esis ne restar en me. 
Me submisas me e sentas me preske gaya, 


90 



Preske gaya quale homo fatigita pro esar trista. 

Irez, irez de me! 

Pasas l’arboro e restas dispersita tra la Naturo. 

Velkas la floro e lua polvo duras sempre. 

Fluas la rivero ed eniras la maro, e lua aquo restas sempre olta 

qua esis lua. 


Me pasas e restas, quale la Universo. 



Purification («Purigo», 2009), surrealista oleo-pikturo da 
© Tomasz Alen Kopera (n. 1976), Polona artisto habitanta 
Nordal Irlando de pos 2005. 


49 


Me iras adinterne e klozas la fenestro. 

On adportas la lampo e dicas bona nokto, 

E mea voco kontenta dicas bona nokto. 

*Utinam mea vivo esez sempre tala: 

La jomo sunoza, o pluve milda, 

O sturmoza quale se la mondo finus, 

La milda posdimezo e la grupi de pasanti 
Atencoze regardata del fenestro, 

La lasta regardo amikal al tranquileso dil arbori, 

E pose, klozite la fenestro, la lampo acendite, 

Sen lektar irgo, e sen pensar irgo, e sen dormar, 
Sentar la vivo fluar tra me quale rivero tra sua flueyo, 
Ed extere granda silenco simil a deo dormanta. 



Thesilence of night («La nokto-silenco», 2012), 
abstrakta oleo-pikturo dal yuna Gruzian artistino 
© Nino Kobaidze (6o6m jobiodg, n. 1983). 


92 











Ne-oficala vorti uzata en la verko 


fobio [AFGHIR] Pavoro intensa, nenormala e neracionala pri kozo o 
*situaciono. 

heteronimo [AFGHIR] 1 . Persono kreita da skriptisto od artisto e 
havanta propra qualesi e tendenci, a qua la kreinto atribuas 
l’autoreso di un o plura de sua verki. 2. La nomo di ta persono. 
horario [FHI] Tabelo indikanta la kloki kande ulo eventas o funcionas 
segun programo (departo ed arivo da treni, autobusi, avioni, e.c., 
aperto e klozo di butiki, kontori, muzei, edc, komenco e fino di 
filmi, teatraji, spektakli, lecioni en skolo, taski, labori, dejuri, edc. 
(Talmey 1925, Roze 1937, Pesch 1964) 

Kataluna [AFGHIR] Kataluniana. 

lontana [FI] Desproxima, fora, tre distanta. (Talmey 1927, 
Federn/Matejka 1933, Roze 1937) 

movemento [AFHI] Ensemblo de agi ed esforci koordinata da grupo de 
personi qui volas atingar skopo partikulara, precipue en domeno 
social, kultural, artal o politikal. (Carlevaro 1977) 
quoniam [L] Konjunciono kauzala signifikanta «esante ke, 
konsiderante ke, donite ke, egard(ant)e ke». ( Ido-Kuriero 1930, 
Roze 1937, Pesch 1964) 

utinam [L] Konjunciono (ofte misklasifikata kom adverbo) tempope 
uzata en Ido (precipue en tradukuri), por expresar forta deziro, 
quale se on dicus «Plezez a(l)/ Rezolvez (la) cieli/ cielo/ Deo/ dei/ 
fato/fortuno ke...». (Quarfood 1937, Roze 1937) 
werar [A] (tr) Havar an sua korpo, precipue kom vesto, ma kelka-foye 
anke kom protektivo, ornivo od altra-skope. (Pesch 1964) 


93 



Indexo di personi 


Araujo Pessoa, V.: 8. 
Azevedo, M. T. S.: 20, 28, 44, 
45, 48, 63. 

Badosa, L.: 3. 

Barbara: 28-30. 

Bazovsky, M. A.: 46. 

Beirao, M.: 27. 

Cabral Martins, F: 17. 

Caeiro, A.: 2, 3, 8-10, 13-17, 
45, 48, 63, 87. 

Caetano, L.: 12. 

Camoes, L. de: 11. 

Campos, A. de: 8-10, 13. 
Carlevaro, T.: 93. 

Casais Monteiro, A.: 9, 15. 
Castro, V. de: 9. 

Castro, 1.: 17. 

Costa, M.: 82. 

Crowley, A.: 11. 

Daumier, H.: 48. 

Dioskoros: 28. 

Dupre, J.: 3. 

Duveneck, F.: 53. 

Estlack, T.: 34. 

Fedem, 1.: 93. 

Ferreira Gomes, A.: 9, 10. 
Gamel, M: 67. 

Georgescu Muscel, I.: 83. 
Goya, F. de: 30. 

Halttunen, S.: 80. 

Hills, A. A.: 69. 

Hopper, E.: 36. 

Horatius: 28. 


Hunter, A. : 35. 

Iesu: 37, 40,41,44. 

Iozef: 38. 

Jain, A.: 75. 

Juste, A.: 11, 19. 
Kierkegaard, S.: 9. 

Klee, P.: 73. 

Kobaidze, N.: 92. 

Kopera, T. A.: 91. 

Kotowicz, Z.: 8. 

Kristo: 38. 

Lancastre, M. J. de: 9, 27. 
Lin F.: 85. 

Loz, V.: 3. 

Lukretius: 28, 48, 63. 

Maria: 40, 56. 

Marsh, L.: 50. 

Matejka, A.: 93. 

Mauve, A.: 23. 

Moin, M.: 56. 

Montalvor, L. de: 16. 

Mora, A.: 8, 9. 

Nasir: 88. 

Negreiros, A.: 3, 8. 

Neves, G.: 2, 3, 19. 

Noe: 54. 

Pan: 15. 

Pascau, L.: 19. 

Pessoa, F.: 1-3, 7-19, 27, 27, 
28, 45, 48. 

Pesch, M.:93. 

Quarfood, S.: 93. 

Reis, R.: 8-10, 13. 


94 



Reni, G.: 78. 

Robinson, T.: 48. 

Roze, J.: 93. 

Sa-Carneiro, M. de: 8, 15. 
Sanaee, F: 65. 

Santos, J. J.: 19. 

Santos, J. X.: 19. 

Soares, B.: 4, 8, 9. 
Spinelli, L.: 55. 


Stuifbergen, H.: 19. 
TakataB.: 19. 

Talmey, M: 93. 
Tennyson, A.: 19 
van Gogh, V.: 25. 

Verde, C: 15, 26. 
Vergilius: 20, 28, 44, 48. 
Zenith, R: 17. 


95 



Fonti dil imaji 


kovrilo: 


p. 1: 

p. 7: 

p. 8: 

p. 9: 

p. 10: 
p. 11: 
p. 12: 


p. 14: 
p. 17: 
p. 23: 
p. 25: 
p. 30: 
p. 34: 
p. 35: 
p. 36: 
p. 46: 
p. 48: 
p. 49: 
p. 50: 
p. 53: 
p. 55: 
p. 56: 
p. 65: 
p. 67: 
p. 69: 
p. 73: 
p. 75: 
p. 78: 


http://sanhas.blogspot.com (Alberto Caeiro) 
www.pinterest.pt (Fernando Pessoa) 
www.beverlyamitchell.com (Le berger ) 
https://pt.wikipedia.org 
https://pt.wikipedia.org/ 

http://sociedadedospoetasamigos.blogspot.com 

http://multipessoa.net 

http://dramaengente.blogspot.com 

https://pt.wikipedia.org 

http://artenarede.com.br 

www.pinterest.pt 

www.artmajeur.com 

http://obviousmag.org 

www.revistaprosaversoearte.com/ 

www. europeana. eu 

www.revistaprosaversoearte.com 

www.museodelprado.es 

www.estlack.com 

www. artofthesouth.com 

www.the-athenaeum.org 

www.moravska-galerie.cz 

www.piano-in-art.com 

http://parismuseescollections.paris.fr 

https ://fineartameric a. com 

https://pt.wahooart.com 

www.artmajeur.com 

www.fizdi.com 

www.flickr.com 

www. lstdibs.com 

www.artnet.com 

www.kunstkopie.de 

http://anujain.com 

https://phosphorussite.wordpress.com 


96 






p. 80: www.saatchiart.com 

p. 82: http://restosdecoleccao.blogspot.com 

p. 83: www.georgescumuscel.com/ 

p. 85: https://read01.com/ 

p. 88: www.flickr.com 

p. 91: www.arteclat.com 

p. 92: www.gallerytoday.art 


97 





Bibliografio 


Araujo Pessoa, Valdenir (2015): O Misticismo, o Saudosismo e o 
Sebastianismo em “Mensagem” de Femando Pessoa. 2 a edi^ao. 
Santarem: Clube de Autores. 262 p. 

Azevedo, Maria Teresa Schiappa (2000): Rostos de Pessoa. Coimbra: 
Minerva. 141 p. 

Caeiro, Alberto (2001): Poesia. Red. Fernando Cabral Martins e 
Richard Zenith. Lisboa: Assfrio & Alvim. 295 p. 

Campos, Alvaro (1997): Notas para recordagao do meu mestre 
Caeiro. Red. Teresa Rita Lopes. Lisboa: Editorial Estampa. 96 p. 
Castro, Ivo (1986): O mcinuscrito de O Guardador de Rebcmhos de 
Alberto Caeiro. Edigao facsimilada. Lisboa: Publicagocs Dom 
Quixote. 176 p. 

Diciondrio Enciclopedico dci Historia de Portugal. Vol. 1 e II. Lisboa 
1993: Publicagocs Alfa. 498 +497 p. 

Kotowicz, Zbigniew (1998): Fernando Pessoa: vozes de umci alma 
ndmada. Trad. Maria de Lourdes Sousa Ruivo. Lisboa: Vega. 96 p. 
Lancastre, Maria Jose de (1998): Fernando Pessoa: uma 
fotobiografia. 2 a edi^ao. Lisboa: Quetzal Editores. 316 p. 

Lopes, Teresa Rita (1993): Pessoa inedito. Lisboa: Livros Horizonte. 
439 p. 

Pessoa, Fernando (1986): Obra poetica. Vol. II.. Red. Joao Gaspar 
Simoes. Lisboa: Cfrculo de Leitores. 316 p. 

Pessoa, Fernando (1990): Mensagem e outros poemas afins. Red. 
Antonio Quadros. Mem Martins: Publicagocs Europa-America. 
296 p. 

Pessoa, Fernando (1993): Mensagem. Poemas esotericos. Red. Jose 
Augusto Seabra. Madrid: Archivos / Funda^ao Eng. A. Almeida. 
541 p. 

Pessoa, Fernando (1997a): A lingua portuguesa. Red. Lufsa Medeiros. 
Lisboa: Assfrio & Alvim. 198 p. 

Pessoa, Fernando (1997b): Poesias completas de Alberto Caeiro. Con 
prefacio de Ricardo Reis y “Notas para el recuerdo de mi maestro 
Caeiro” de Alvaro de Campos. Version, prologo y notas de Angel 
Campos Pampano. Valencia: Editorial Pre-Textos. 389 p. 


98 



Femando Pessoa (1888-1935) esas forsan la maxim universala 
poeto skriptinta en la Portugalana linguo. Naskinte en Lisboa — 
ube il komencis poemifar, tre yuna, en la Portugalana — Pessoa 
edukesis maxim-granda-parte en Sud-Afrika, ube il ofte skriptis en 
la Angla, ma pos retrovenir a Lisboa il poemifis precipue en sua 
matrala linguo. Pessoa imaginis plura autori interne di su ipsa, quin 
on nomizis heteronimi. Koncernesas diversa autoresi dil sama 
homo, qua quaze divenas plura personi, omnu kun sua propra 
maniero regardar la mondo, sua filozofio, sua metafiziko, sua 
poetiko, sua partikulara stilo expresar la pensi e skriptar, e mem sua 
propra signaturo. Un de ta heteronimi esas Alberto Caeiro, autoro di 
ca libro. Yen surpriziva filozofa pastoro, qua delektos la lekteri per 
sua profunda rezonado pri la rolo di poezio, pri religio, pri la 
naturo, pri multa facinanta temi... 


Triesma, revizita, 
edituro, ilustrita per 
37 ravisiva desegnuri 
e pikturi da 32 artisti 
de 16 landi: 
Usa (9), Portugal (4), 
Francia (2), 
Hispania (2), 
India (2), Italia (2), 
Nederlando (2), 
Brazilia, Chinia, 
Finlando, Germania, 
Gruzia, Iran, Polonia, 
Rumania e Slovakia.